Is het klimaat wel links?

Naomi Klein – verkeerd geïnformeerd over het klimaat – komt met een opgewarmd prakje van oude linkse ideeën, die nooit zijn aangeslagen.

In de Volkskrant van afgelopen zaterdag schonken zowel columnist Bert Wagendorp als wetenschapsjournalist Martijn van Calmthout aandacht aan het nieuwe boek van Naomi Klein, dat in Nederlandse vertaling heet: ''No time', Verander nu, voordat het klimaat alles verandert.'

Wagendorp denkt dat Naomi Klein met dit boek het debat over klimaatverandering nieuw leven kan inblazen. Dat lijkt mij niet. Dat debat is al tijdenlang – vooral op internet – in volle gang. En het grappige van dat debat is dat hoe langer hoe meer mainstreamklimatologen opschuiven in de richting van de klimaatsceptici. De vaak verkondigde 'consensus' die onder de mainstream zou bestaan, is inmiddels verleden tijd. Want de mainstream kan de opwarmings'pauze' (van bijna 18 jaar) niet verklaren. Daarvoor zijn inmiddels meer dan 50 ad hoc ofwel gelegenheidshypothesen aangedragen. Bepaald niet het kenmerk van 'consensus'! Maar ja, hoe zou Wagendorp dat moeten weten? Als je alleen maar van de Volkskrant kennis neemt, kom je daar nauwelijks achter!

Wagendorp:

Als No Time dezelfde weg gaat als Kleins eerdere boeken staat ons wat te wachten. Je weet nooit precies hoe het nu met boeken zit die de tijdgeest lijken te grijpen (wat was er eerder de tijdgeest of het boek?), maar feit is dat No Logo (2000) het handvest voor de 'andersglobalisten' werd, en de Shock Doctrine (2007) de bijbel van de Occupy–beweging. Herhaalt dat stramien zich, dan is de klimaatverandering binnenkort weer hot, in plaats van een rituele dans.

Zeker! Een aardige vergelijking. Maar wat hebben we de laatste tijd nog gehoord van de 'andersglobalisten' en van de Occupy–beweging? Die zijn toch echt wel ter ziele.

Onder de titel, 'Het klimaat is nu eenmaal links', biedt Martijn van Calmthout een wat bredere bespreking van het boek van Naomi Klein.

De titel is wonderlijk. Immers, het klimaat is noch links noch rechts, net zoals de zon of de aarde, die we tot dusver evenmin op een politieke voorkeur hebben kunnen betrappen. Maar waarschijnlijk bedoelt Martijn dat vooral links lijdt aan klimaatangst en rechts wat minder. Toch moeten we ook daar oppassen voor versimpeling en zwart/witdenken. Onder de fervente bestrijders van de opwarming van de aarde (die nu al bijna 18 jaar niet wil komen) kennen we in dit land ook (relatief) rechtse mensen als Ed Nijpels en Pieter Winsemius. Tegelijkertijd kennen we ook prominente linkse klimaatsceptici, wetenschappers, zoals Henk Tennekes en Bas van Geel, alsmede wijlen Arend Jan Voortman, hoofdredacteur van sceptisch tijdschrift Spil en voormalig Kamerlid van de PvdA, met wetenschap in zijn portefeuille.

Van Calmthout pikt wat sappige passages uit het boek van Naomi Klein. Zo schrijft hij bijvoorbeeld dat zij gehakt maakt van de haast messiaanse klimaatoptredens van Branson van Virgin, die grootse plannen had om vliegtuigen op biobrandstof te laten vliegen. Dat heeft hem veel publiciteit opgeleverd, maar daar is tot dusver weinig van terecht gekomen.

Meer in het algemeen, zo schrijft van Calmthout, is Klein van oordeel dat de klimaatcrisis [Noot HL: Welke crisis?] ideologische keuzes afdwingt. Linkse keuzes als het aan Klein ligt.

Van Calmthout:

Dat het aan de oppositie tegen klimaatbeleid uit gevestigde industriële en politiek belangen komt, is allang geen geheim meer, schrijft ze. Maar het is nu aan links om aan te sturen op een radicale breuk met het verleden, en zich niet te laten verleiden om op kapitalistische of neoliberale voorwaarden naar oplossingen te zoeken.

Zeker, 'industriële en politieke belangen' zullen niet blij zijn met het huidige klimaatbeleid. Maar het belangrijkste is toch dat de mainstreamwetenschap in het licht van de 'hiatus' moet bekennen dat zij tot voor kort te hoog van de toren heeft geblazen, door te suggereren meer te weten dan verantwoord was en de onzekerheden te verdoezelen.

Van Calmthout:

'This Changes Everything' [de Engelse titel] loopt uit op een handboek sociale revolutie en een pleidooi voor kleinschaligheid en zelfbestuur, waarvan maar zeer de vraag is of de gewone man met zijn flatscreen en middenklasser zich daarbij iets kan voorstellen, neo–liberaal als hij gewend is te denken.

Maar natuurlijk! En het antwoord op die vraag is al eerder gegeven. Dat heeft bijvoorbeeld geleid tot het echec van 'les événements de mai 1968' in Parijs. Toen liepen de demonstranten niet met boeken van Naomi Klein op zak, maar met 'The One–Dimensional Man' van Herbert Marcuse, waar we sindsdien ook nog maar weinig van hebben gehoord.

Het is een bric–à–brac van belegen ideeën, die veertig jaar geleden ook al in de mode waren, vooral na publicatie van 'Small is Beautiful' (1973) van de Britse econoom Ernst Friedrich Schuhmacher, maar die slechts in zéér beperkte mate zijn aangeslagen. De vrije markteconomie staat neutraal tegenover groot of klein. Als ondernemen op kleine schaal tot winst leidt, en dus tot toegevoegde waarde en welvaartsverhoging, dan is daar alle plaats voor.

In ons land is het de Rotterdamse Erasmus–hoogleraar, 'transitiedeskundige', klimaatactivist en duurzaamheidsgoeroe van eigen bodem, Jan Rotmans, verbonden aan Urgenda, die een soortgelijke boodschap verkondigt (zie ook de video hier).

Rotmans:

We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk.

Ik loop nu al een tijdje mee, maar ik heb nooit anders meegemaakt dat de nu–generatie zich in een historisch tijdperk van verandering waande. Maar Jan Rotmans doet er – niet gehinderd door valse bescheidenheid – nog een schepje bovenop! Een verandering van tijdperk! Wauw!

Rotmans heeft de gewoonte om zijn toehoorders als een stel onnozelen te behandelen (en zij blijken het vaak nog leuk te vinden ook! Knap hoor!). Hij heeft een eigen woordenschat ontwikkeld. Hij houdt van friskijkers, dwarskijkers, kantelaars en verbinders. Hij is voorstander van een bottom–up in plaats van top–down benadering. Tegelijkertijd is hij ook voorstander van economisch opschalen. Hoe dat rijmt met de bottom-up benadering, blijft duister.

Sleutelwoorden van zijn nieuwe economie zijn: glokaal, omgevingsbewust, biobased, CO2–arm, organisch, circulair, maatschappelijk rendement, langere termijn. Laten we hopen dat zijn volgelingen daarmee economisch gezien hun eigen broek weten op te houden. Maar de recente praktijkervaringen met al dat moois stemmen niet hoopvol.

Zijn dit nu de speerpunten waarmee we de grote problemen waarmee we thans worden geconfronteerd, kunnen oplossen? Is dit nu de magische cocktail die ons kan bevrijden van economische stagnatie, hoge werkloosheid en staatsschulden die binnenkort als een Ponzi schema dreigen te imploderen? Is dit nu de panacee die de derde economische dip op rij kan voorkomen? Nee natuurlijk niet! Daarvoor dient een andere diagnose te worden gesteld en dient ook een andere therapie te worden gekozen, zoals ik in 'A New Road to Serfdom?' heb trachten aan te geven.

Maar dat gebeurt niet, zodat de kans groot is dat we na de nu dreigende derde dip nog verdere dips zullen krijgen omdat de centrale banken wat betreft monetaire stimulering aan de grens van hun kunnen zijn gekomen, zoals ook de overheden aan de grens van hun budgettaire stimulering zitten. Waar die grenzen precies liggen, weet niemand. Wat er gebeurt wanneer ze worden overschreden is eveneens terra incognita. Maar prettig zal het niet zijn en gevreesd moet worden dat er daarbij weinig zal overblijven van de leuke ideetjes van de Rotmansen van deze wereld.

Terug naar Naomi Klein en haar klimaatpsychose. Voor dit soort zaken kan men in plaats van Naomi Klein beter naar de Amerikaanse klimatologe Judith Curry luisteren. Haar recente voordracht voor de 'National Press Club' georganiseerd door het 'George Marshall Institute', is een hele zit – saai maar oerdegelijk. Hier is iemand aan het woord die zich tientallen jaren met het klimaat in den brede heeft bezig gehouden en precies weet waar zij over praat. Bij Naomi Klein is dat helaas niet het geval.

Voor mijn eerdere DDS–bijdragen zie hier.