Historische les voor Europa: wat verenigd wordt valt altijd uiteen. Als de geschiedenis iets leert, dan is het wel dat één Europa nooit standhoudt.
Elsevier plaatst deze week de overlevingskansen van de EU in historisch perspectief. De machtige rijken die Europa in de afgelopen tweeduizend jaar gedurende korte of lange tijd in hun greep hebben gehouden passeren de revue. Het weekblad beschrijft hoe het deze rijken is vergaan.
Nog veel meer Europa deze week in Elsevier. Onder andere twee stukken van Syp Wynia, een scherpzinnig observator die dwars door de in Den Haag en Brussel opgetrokken rookgordijnen pleegt heen te kijken. Een eigenschap die goed van pas komt nu Brussel wordt geteisterd door de diepste crisis sinds zijn bestaan.
Terzijde: Syp Wynia was ook degene die al in een vroeg stadium de Deense variant (centrumrechts minderheidskabinet met gedoogsteun) als reële mogelijkheid opperde toen deze optie door de rest van de media en door politiek Den Haag nog werd genegeerd of weggewuifd. Out of the box heet dat denken buiten de gebruikelijke kaders tegenwoordig.
Europa verenigen
Caesar had zijn legioenen, Karel de Grote zijn zwaard en kruis, Karel V zijn overzeese expansie, Napoleon zijn dienstplicht, Hitler zijn pantserdivisies, Stukas en U-boten.
En de EU, die heeft zijn zogenaamde communautaire methode: een vreedzame salamitactiek gericht op het scheppen van voldongen feiten, zoveel mogelijk buiten de burger om. De premier van Luxemburg, Jean-Claude Juncker, legde ooit eens kernachtig uit hoe een en ander in zijn werk gaat:
Wij nemen een besluit, maken dat bekend en wachten dan af wat er gebeurt. Wanneer er geen noemenswaardige tegenstand volgt, omdat de meeste mensen toch niet begrijpen waarover het gaat, gaan we stap voor stap verder, totdat er geen weg terug meer is.
Deze methode, naar de bedenker ervan ook wel methode-Monnet genoemd, is een ijzersterke succesformule gebleken, althans bezien vanuit het perspectief van de eurocratie. Elsevier gaat er uitgebreid op in. Het Verdrag van Maastricht en de euro zouden er nooit zijn gekomen zonder de methode-Monnet.
Het moge duidelijk zijn dat toepassing van de methode-Monnet nou niet direct heeft geleid tot warme gevoelens bij de burger voor het zogenaamde Europese project. Dit kan de eurocratie nog lelijk opbreken.
Drijvende kracht
Vooral Frankrijk was de drijvende kracht achter de totstandkoming van Europa. Syp Wynia hierover:
Al sinds de jaren veertig hadden schuldgevoelige Duitse politici zich meegaand betoond met Franse ambities die in Europese idealen waren verpakt. De Koude Oorlog vormde vanaf eind jaren veertig de externe motor van de Europese eenwording, maar de Duitse schuldgevoelens vormden de morele motor, die vooral Franse politici optimaal exploiteerden. In de Franse optiek was de eenwording een geweldig platform om de Amerikanen (en de Engelsen) op afstand te houden, de Duitsers onder de duim te houden, de Franse nationale belangen te dienen en de ingezakte Franse glorie, voorzien van een Europees jasje, op te tuigen.
Zelfs nu, na alle uitbreidingen, zijn de Fransen nog steeds dominant in Europa. Al dertig jaar zonder onderbreking levert Frankrijk of één van de Fransgezinde landen (Luxemburg, Italië, Portugal) de voorzitter van de Europese Commissie. En inmiddels is ook de hele directie van de Europese Centrale Bank, uitgezonderd die ene excuus-Duitser, in 'Latijnse' handen. Dit knelt te meer daar de betrokken landen nou niet direct bekend staan om hun financiële degelijkheid.
imperial overstretch?
Een twijfelachtig draagvlak en onevenredig veel invloed van één land, dat geeft weinig vertrouwen in de toekomstbestendigheid van de Europese Unie.
Nu we midden in de schuldencrisis zitten, die is aangejaagd door goedkoop geld dat beschikbaar kwam in landen die nooit tot de euro hadden mogen toetreden, rijst de vraag of Europa met de euro zijn hand niet heeft overspeeld. In 1997, aldus Elsevier, waarschuwde Harvard-econoom Martin Feldstein voor het risico van grote conflicten dat de eenheidsmunt met zich meebracht. Hij sprak van een horror-show-scenario. Het zou volgens Feldstein onherroepelijk mislopen:
Landen willen zelf kunnen bepalen hoe ze hun economie organiseren, maar dat kan niet meer met een gemeenschappelijke munt. Er zou veel geld van de ene naar de andere kant van de eurozone vloeien en dat zouden de donerende belastingbetalers niet pikken. [ ] Feldstein sloot zelfs niet uit dat er een Europese burgeroorlog in het verschiet lag.
Wordt het zo langzamerhand tijd om de Kalashnikovs uit het vet te halen? Of zal toch weer blijken dat tijd de grote heler is en dat 'Europa' zoals altijd sterker uit de crisis komt?
