Hoe wij beetgenomen worden door centrale banken

Hoe ga je te werk als je, bijvoorbeeld als een centrale bankier, een zeer controversieel en gevaarlijk idee wilt promoveren tot beleid?

Een beproefde methode is om je idee eerst als een proefballon te lanceren of, nog beter, als een discussieonderwerp op een academische conferentie. Kun je altijd zeggen dat het geen serieus plan was maar een academische discussie, die niets met beleidsplannen te maken heeft. Enige tijd laten publiceer je vage contouren van dat plan, het liefst in een wetenschappelijk artikel. Kun je nog steeds volhouden dat het een academische exercitie is maar ook, gebruik makend van ronkende formules en verwijzingen naar andere wetenschappelijke inzichten, betogen dat het niet meer een vaag plan is maar een goed onderbouwd idee. Je kunt ook altijd ontkennen dat het allemaal stiekem is gedaan. Hoezo stiekem, we hebben het gewoon gepubliceerd in een vrij toegankelijk stuk? Dat, behalve collega’s, geen hond die wetenschappelijke publicaties scant, laat staan leest (vraag me zelfs oprecht af hoeveel Europeanen weten dat die stukken er zijn en waar ze te vinden), daar kun jíj toch niets aan doen!?

En weer iets later kun je zelfs roepen dat het ongevaarlijk is, want het is wetenschappelijk gezien verantwoord (dat je daar zelf voor gezorgd hebt door het te publiceren, dat vergeten we even). Belangrijk is ook dat je plannen een zo onschuldig mogelijk klinkende naam hebben. Dus niet ‘wij gaan begrotingstekorten financieren’ maar wij gaan ‘kwantitatief verruimen’. Niet ‘wij gaan banken op ongekende schaal subsidiëren’ maar we gaan ze ‘lange termijn leningen verstrekken’.

Nu is het de beurt aan iets wat nominal gdp targeting heet. Proefballon gelanceerd? Check. Onschuldig klinkende naam? Check. Ik vrees dat niemand slapeloze nachten krijgt bij het horen dat een centrale bank een doelstelling voor het nominale bbp wil invoeren. Wetenschappelijk paper erover gepubliceerd in een aan je centrale bank gelieerde instelling? Check.  

De Finse centrale bank – noordelijker kom je niet in de eurozone – publiceerde onlangs een paper met als titel 'Targeting nominal GDP or prices: Guidance and expectation dynamics', waarin de auteurs stellen dat nominal gdp targeting in principe prima is. Overigens, hier komen we nog een belangrijke stap tegen: in alle, zonder uitzondering, wetenschappelijke papers die de centrale banken uitgeven, valt al op de eerste bladzijdes, in een voetnoot, dat ‘any views expressed are those of the authors and do not necessarily reflect the views of the... ;vul de naam van de centrale bank hier in’. Ofwel, ja onze medewerkers schrijven het, ja wij betalen ze ervoor, ja wij publiceren het, ja er staat ons logo bovenaan maar dit moet je niet zien als een mening of een visie van onze bank. Ook niet als we dat als beleid gaan uitvoeren ooit.

De titel van het paper is perfect. Die is namelijk een ideale mix tussen bekende en onschuldige woorden als targeting en prices, en economisch-wetenschappelijke mambo-jambo expectattion dynamics. Als 99 procent van diegenen die toevallig op de site zijn gekomen niet wegklikt na het lezen van de titel, dan zullen ze zeker niet denken ‘wat krijgen we nou?’. Voor alle zekerheid zet je onder de titel nog even wat keywords op een rij, om diegenen die dapper genoeg waren het paper misschien te openen, alsnog weg te jagen met keywords zoals 'adaptive learning', 'monetary policy', 'inflation targeting' en 'zero interest rate lower bound'. Overigens, ik ben geen collega van de Finse centrale bankiers, maar ik surf regelmatig op de websites van de centrale banken in de eurozone om te kijken wat ze zoal publiceren en te zien wat dat is en dan kom je zulke gevaarlijke ideeën tegen.

Gevaarlijk? Jazeker! Monetaire zaken, dat is voor 99% van de mensen iets abstracts. En dat is ook het gevaarlijke eraan. Wat is dat eigenlijk, ‘groei van nominaal bruto binnenlands product’ nastreven? Die deftig klinkende term is uw ergste nachtmerrie. De centrale bank zou bij dat beleid bijvoorbeeld zeggen dat de som van economische groei en de inflatie – dat is het nominale bruto binnenlands product – een aantal jaren gelijk moet zijn aan zeg 5 procent. Dat zou bijvoorbeeld de praktijk legaliseren dat in een jaar waarin de economie nauwelijks groeit, de centrale bank de prijzen met 5 procent kan aanjagen én gewoon zeggen dat er niets mis mee is! De nieuwe baas van de Britse centrale bank is er openlijk voorstander van. Het is overigens niet zijn idee. Bij mijn weten is het ooit bedacht door economen van Goldman Sachs. Nu zegt dus ook een centrale bank uit de eurozone dat er wel wat voor te zeggen is. Dat beleid zou er dus op neerkomen dat onze centrale bank, die officieel 2 procent inflatie per jaar het maximum vindt, een veelvoud daarvan mag nastreven én toch kan zeggen verantwoord bezig te zijn!

In Nederland is er veel te doen om de overdracht van bevoegdheden van Den Haag naar Brussel. De Tweede Kamer debatteerde er gisteravond nog over. Maar in Brussel heeft Nederland op zijn minst invloed op de besluitvorming en op enkele gebieden ook (vooralsnog) het vetorecht. Dat geldt allemaal NIET voor de beslissingen bij de Europese Centrale Bank in Frankfurt. En die besluiten zijn, zeker op termijn, minstens zo belangrijk voor ons dagelijks leven – zo niet belangrijker – dan de besluiten uit Brussel. Dáár zou de Tweede Kamer ook een keer over moeten praten. Je zou er bijna een beweging voor oprichten en handtekeningen gaan verzamelen.