Het geloof in fabeltjes komt de mens niet ten goede; de leegloop in de kerk behoeft dus geen oplossing

De bisschop weet beter, maar gelooft toch. Waarom voor de leegloop in de kerken geen oplossing gevonden hoeft te worden.

Dit jaar waren er voor het eerst meer ongelovigen dan gelovigen in Nederland. Nog steeds is 24% van de bevolking van 15 jaar of ouder Rooms-Katholiek, maar ook dit percentage neemt af. Van de gelovigen neemt alleen het aantal moslims toe. Eind december 2018 maakte de NOS een rapportage over de leegloop in Nederlandse kerken. In de rapportage wordt de vraag gesteld: "Maar voor de leegloop is nog geen oplossing gevonden. Moet de kerk zich aanpassen aan de moderne tijd? (...) De nieuwe bisschop van Roermond [Harrie Smeets] ziet er weinig heil in". De kerk kan zich moderniseren, maar dient zich te realiseren dat onze samenleving steeds meer seculier en atheïstisch wordt. Wie in God wil geloven mag dat uiteraard doen, net zoals z/hij zich bij een voetbalvereniging mag aansluiten. Er hoeft helemaal geen oplossing gevonden te worden voor de leegloop in de kerken. Net zomin als er een oplossing moet worden gevonden voor leegloop bij een voetbalvereniging.

De zin van het leven

De NOS wijst erop dat het aantal 'zinzoekers' in het klooster zou toenemen: "Er zijn veel mensen die hier, maar ook in andere kloosters, een paar dagen willen verblijven omdat ze op zoek zijn naar een invulling van hun leven", aldus de abt van een klooster. Van waar toch die menselijke trek naar het zoeken van een spirituele zin van het leven? Er is geen zin in de natuur; wij zijn nergens toe op aarde. Maar dat betekent niet dat het leven op aarde één grote miserie hoeft te zijn. Op basis van de rede kunnen wij bepalen hoe we willen samenleven en welke wezens we in onze morele cirkel willen betrekken. Daar hebben we geen God voor nodig.

Beter Weten

Interessant is het gedeelte waarin de interviewer aan de bisschop vraagt:

Filosoof Floris van den Berg legt in Beter Weten. Filosofie van het ecohumanisme (2015) uit dat wie beter weet een atheïst is. "Wie stelt dat 'x bestaat' dient bewijs aan te dragen voor die stelling" (p.41). En dat kan de gelovige niet. Immers, "Geloven betekent iets zonder bewijs voor waar aannemen" (p.68). Dat bekent de bisschop. Hij bevestigt dat het 'verstandelijk gezien' inderdaad niet goed gaat komen met de kerk. Maar hij geeft toe aan zijn opium wanneer hij stelt dat zijn geloof dieper gaat dan zijn verstand. Tegen beter weten in.

Leegloop in de kerk

Ik heb ooit eens iemand ontmoet die mij waarschuwde voor de "donkergekleurde kikkers van het duistere oerwoud" die overal op straat liepen. Wanneer je je ogen zou openen en ze voor het eerst zou zien, dan zag je ze echt overal. Ze bespioneerden de mens en probeerden onze samenleving omver te werpen. De man die mij waarschuwde was een psychiatrisch patiënt en naar mijn weten was zijn waarschuwing niet gebaseerd op enige realiteit, maar op een waan. De man geloofde er niet slechts in; hij wist gewoon niet beter.

Bisschop Smeets weet wel beter, maar toch gelooft hij. Voor sommige lezers oogt dat wellicht niet zo vreemd, maar "gelovig zijn betekent dat je rationaliteit hebt afgezworen, althans voor een deel" (Van den Berg, De Olijke Atheïst p.11). Ik vraag me af of Smeets ondanks dat hij weet dat de kabouters, de Teletubbies, Donald Duck, buitenaardse 'Melmacianen' en de paashaas niet bestaan, daar toch in gelooft. Waarom wel in zijn god geloven, maar niet in hún bestaan? Dat toont het probleem van geloven: "Geloof is per definitie irrationeel. Als gelovigen goed bewijs hebben voor het bestaan van hun god, dan hoef je er niet in te geloven" (Van den Berg, p.25).

Je kunt je afvragen wie meer baat heeft bij een medische behandeling: de bisschop of de psychiatrisch patiënt. Het geloof in fabeltjes komt de mensheid niet ten goede. Religie conflicteert met de waarheid. Voor de leegloop in de kerk hoeft dus geen oplossing gevonden te worden. En voor de leegstand van kerkgebouwen zijn tal van herbestemmingen vindbaar.