Het bancair-eurocratisch complex

De tijd dat banken vooral een nuttige rol speelden in het economisch leven ligt alweer geruime tijd achter ons. De financiële crisis heeft aan het licht gebracht dat banken, door een ongebreidelde groei van riskante transacties die nauwelijks ten dienste staan van hun openbare nutsfunctie, steeds meer een bedreiging vormen voor de overheidsfinanciën. De belastingbetaler mag als puntje bij paaltje komt opdraaien voor de aangerichte schade. 'Systeembanken' zijn immers 'too big to fail', zo wordt ons voorgehouden. In dit licht bezien zijn banken dus geen gewone private ondernemingen, maar de facto semi-overheidsbedrijven. En dat betekent dat regulering van de sector geboden is.

Reguleren betekent in concreto: verplichte verhoging van de kapitaalbuffers, splitsen van openbare nutsfunctie en speculatieve activiteiten, en het tegengaan - of zelfs terugdraaien - van fusies en overnames in de bankensector. Een kind kan de was doen.

Maar waarom gebeurt er dan niets? De huidige discussie of de kapitaalbuffers nou 3 of 4 procent van het balanstotaal zouden moeten bedragen is immers een lachertje. Aan splitsen wordt af en toe lippendienst bewezen, maar zonder concrete gevolgen. En voor zover ik weet is er nog geen sprake van het aanpakken van fusies in het bankwezen.

Terzijde: menigeen zal bedenkingen koesteren tegen regulering als die regulering afkomstig is uit Brussel. Maar als we de banken in het gareel willen krijgen valt daar waarschijnlijk niet aan te ontkomen, aangezien de bankensector in de EU nu eenmaal opereert in de context van de gemeenschappelijke markt.

En de veelgeprezen Europese bankenunie? Dat gaat 'm niet worden. Die bankenunie wordt verkocht als een verschuiving van de risico's van de belastingbetaler naar de direct belanghebbenden (aandeelhouders, obligatiehouders, grote spaarders). Dat is op zich wel juist, maar het is niet het hele verhaal. Die bankenunie is vooral bedoeld om de risico's te europeaniseren. Nederlandse banken moeten Franse, Italiaanse en Spaanse banken uit de brand helpen, en dat slaat dan weer terug op de Nederlandse consument (hogere tarieven, lagere spaarrente) en mogelijk ook de Nederlandse belastingbetaler, ingeval Nederlandse banken door de verplichtingen die voortvloeien uit de bankenunie zelf in moeilijkheden komen. De Nederlandse belastingbetaler is bovendien het haasje omdat die zwakke buitenlandse banken indien nodig ook het ESM mogen plunderen, waarvoor Nederland mede garant staat.

Dat er weinig of niets gebeurt om een volgende bankencrisis te voorkomen heeft alles te maken met de onvoorstelbare kracht van de bankenlobby, niet alleen nationaal, maar ook op EU-niveau. Gisteren verscheen hierover een rapport [pdf] van Corporate Europe Observatory (CEO), getiteld The fire power of the financial lobby (zie ook het begeleidende persbericht).

Eerst maar de cijfers: De Brusselse lobby van de financiële sector (banken en verzekeraars) kan voor €120 miljoen per jaar 1.700 lobbyisten in de strijd werpen, wat neerkomt op vier lobbyisten voor elke Brusselse ambtenaar die zich met de financiële sector bezighoudt. Die lobbyisten werken voor 700 verschillende organisaties, waaronder PR-afdelingen, branche-organisaties en consultants. Dat aantal is een factor vijf groter dan de gezamenlijke belangenorganisaties van particulieren, waaronder vakbonden, die in Brussel actief zijn rond de financiële sector. Gemeten naar menskracht en budgetten is het verschil nog groter.

Dat die krachtige lobby risico's met zich meebrengt qua transparantie en integriteit laat zich raden. Wat EUobserver hierover vandaag heeft te melden stemt allerminst vrolijk:

Geen wonder dat het rapport van CEO tot de volgende conlusie komt:

En dan te bedenken dat het meeste wat in Brussel wordt bekokstoofd zich ook nog eens onttrekt aan democratische controle, zodat enig perspectief op verbetering ontbreekt. De banken kunnen voorlopig hun gang gaan. Wij kunnen ons intussen schrap zetten voor de volgende bankencrisis in de EU.