Het ergste is voorbij, volgens de Grieken. Alweer?

Want als we terugkijken naar wat er gebeurd is sinds het uitbreken van de eurocrisis in Griekenland, dan ontstaat er niet een beeld, dat veel vertrouwen geeft in de juiste inschatting door de autoriteiten van de problemen, de juiste aanpak en een juist voorspellend vermogen van de met uivoering belaste 'crisismanagers'. En dan druk ik mij nog mild uit.

Het is zo nu en dan buitengewoon nuttig om in retrospectief terug te blikken op de aanpak van crisissituaties. Mensen met gezond verstand hopen daarvan te kunnen leren. Maar wie kijkt naar de aanpak van de Griekse schuldencrisis door de Europese politieke elite, die ziet een aaneenschakeling van foute inschattingen en verkeerd beleid. De aanpak van de Griekse schuldencrisis zal de geschiedenisboekjes ingaan als hèt schoolvoorbeeld van verkeerd crisismanagement, zoniet het ergste wanbeleid ooit uit de financieel-economische geschiedenis. Het is dan ook bijna niet te geloven.

Het begon er natuurlijk al mee, dat Griekenland nooit tot de euro toegelaten had mogen worden. Het landje aan de Egeïsche zee voldeed aan geen enkel criterium van het Verdrag van Maastricht. Niet aan de drieprocentsnorm en ook niet aan de staatschuldquote van zestig procent van het Bruto Binnenlands Product. Bij lange na niet, en evenmin in geen enkel jaar na de invoering van de euro. Een dure omissie van onze politieke elite, zoals is gebleken. En dan hebben we het nog niet eens over de voorwaarde van economische convergentie.

Tussen maart en mei 2010, dus al ruim drie jaar geleden, werd het de internationale financiële gemeenschap duidelijk, dat er iets heel erg mis was in Griekenland, nadat in de twee maanden ervóór de Griekse staatsobligaties waren gekelderd. Op slag werden de financiële markten wakker en realiseerden zij zich, dat het onbeperkt uitlenen van geld aan landen niet zonder risico's bleek te zijn.

Het Griekse begrotingstekort over 2009 bleek in februari 2010 maar liefst ruim het viervoudige te zijn van de toegestane norm van drie procent. De financiële markten verloren het vertrouwen in de terugbetaalcapaciteit en de obligatiekoersen denderden naar beneden. Het is tekenend voor het inzicht bij de politieke elite, dat men aanvankelijk nog dacht dat Griekenland met een injectie van dertig miljard wel uit de brand zou zijn. Hi-la-risch! Die analyse moest nog geen maand later al worden bijgesteld naar het viervoudige. Uiteindelijk kwam er in mei een steunpakket van 110 miljard op tafel, het grootste uit de financiële historie tot dan toe.

Tegelijkertijd berichtte de ECB, dat zij Griekse staatsleningen als onderpand voor liquiditeitsvoorschotten aan banken zou accepteren, ook al voldeden ze in de verste verte niet aan de internationaal overeengekomen minimumratingeisen. Hiermee overtrad ook de ECB haar statuut en haar mandaat. Maar niemand, op enkele 'populisten' na, die er wat van zei.

Maar het werd nog veel erger. Al in begin augustus 2010 liet de troika (EC, ECB en IMF) zich in positieve termen uit over de door de Griekse regering geboekte voortgang bij het opgelegde  bezuinigingsprogramma. Maar haar optimisme werd door de financiële markten niet gedeeld, want de Griekse obligatiekoersen bleven zakken en de rentes tot onhoudbare hoogten stijgen. Zelfs voor een relatieve leek was dat volkomen voorspelbaar, maar dus niet voor de politieke elite, voor wie de wens de vader van de gedachte was. Dat bleek twee jaar later ook wel, toen duidelijk werd dat Griekenland op geen enkele wijze de afgesproken maatregelen had getroffen. Maar in plaats dat de stekker eruit ging, werd de begrotingszondaar beloond met ..., nóg meer geld. Can you imagine?

Maar er speelde vrijwel direct na het bekend worden van de Griekse problemen nog een ander probleem: het besmettingsgevaar van andere zwakke eurolanden. Het bleek, dat de financiële markten er geen enkel vertrouwen meer in hadden dat ook andere landen aan hun toekomstige verplichtingen zouden kunnen voldoen. Dit gold met name voor Portugal, Spanje en Ierland. Landen als Cyprus, Italië en Frankrijk waren toen nog niet in beeld bij de troika. Vanzelfsprekend niet, zou je inmiddels zeggen.

Het gevolg van dat wantrouwen van de financiële markten was, dat de koersen van de Spaanse en Portugese staatsleningen scherp daalden, en de prijzen van de Credit Default Swaps op die debiteuren scherp stegen. Echter, de toenmalige Spaanse premier Zapatero verklaarde op 4 mei 2010 nog doodleuk, dat geruchten als zou Spanje (eveneens) een beroep op het IMF moeten gaan doen 'complete madness' waren. Maar we weten allemaal wat er daarna is gepasseerd... Over voorspellend vermogen gesproken...

Om dat besmettingsgevaar te 'corneren' besloot de EC tot de oprichting van de eerste -tijdelijke- noodhulpfondsen. In mei 2010 werd het EFSF (European Financial Stability Facility) opgericht, met een garantiekapitaal van 440 miljard euro, aangevuld met zestig miljard van de EC zelf. Beter gezegd, met belastinggeld van u en mij. In totaal dus 500 miljard belastinggeld. Maar het bleek uiteindelijk allemaal niet te helpen. Griekenland had meer geld nodig. Véél meer.

Nadat in maart 2011 al besloten was de rente op de EFSF leningen en garanties fors te verlagen werd nog geen maand later besloten om de looptijden zeer fors te verlengen (tot wel 30 jaar!), een haircut en -wederom- een renteverlaging. Het kon niet op, Griekenland, het zwarte schaap van de eurofamilie, moest kostte wat kost gered worden. Maar ook deze maatregelen waren nog niet voldoende...

In februari 2012 besloot de Eurogroep, de Europese ministers van Financiën, tot het verlenen van een tweede omvangrijk steunpakket aan Griekenland, dit keer maar liefst 130 miljard euro! In totaal was er dus al 240 miljard euro gereserveerd voor een landje met een Bruto Binnenlands Product van nog geen 200 miljard. Hoe failliet kun je zijn?

We kennen allemaal het vervolg. De Europese politieke elite besloot tot het vestigen van een permanent 'noodfonds', het ESM en de problemen in de hele Zuid-Europese regio rezen de pan uit. Spanje, Portugal en Cyprus maakten het kwartet van vak Zuid vol. En de Grieken? Die vroegen keer op keer op keer uitstel, looptijdverlenging en renteverlaging. En verdomd, ze kregen hun zin, keer op keer op keer. Tussen augustus vorig jaar (Grexit) en nu is het Griekenland dossier niet van de Europese onderhandelingstafel verdwenen.

De rente op de bestaande (verstrekte en toegezegde) leningen werd verder verlaagd met een vol procentpunt, de door het EFSF in rekening gebrachte fee voor het garanderen van leningen aan Griekenland werd verlaagd met 10 basispunten, de looptijd van de leningen werd verder verlengd met 15 jaar, de rente op leningen verstrekt door het EFSF werd voor 10 jaar kwijtgescholden, inkomsten uit de door de ECB in het kader van SMP gekochte staatsleningen zouden door de lidstaten (aandeelhouders van de ECB) aan Griekenland worden doorgegeven en gebruikt worden voor het begrotingsjaar 2013, er werd een "debt buyback" (inkoop van bestaande leningen) van Griekse staatsleningen aangekondigd tegen de slotkoersen van 23 november 2012, (overigens werd het daarbij niet duidelijk in hoeverre een positief resultaat daarvan als voorwaarde gold voor het uitvoeren van de andere afspraken, zoals het IMF geëist had), enzovoorts enzoverder. Het is eigenlijk niet te geloven, als je het niet van dichtbij hebt meegemaakt.

En nu, nu zegt die Griekse minister Stournaras, dat het ergste voorbij is. Hij verwacht dat de eurogroep op 13 mei zal instemmen met nieuwe hulpkredieten van 6 miljard euro.

Wie gelooft deze paljassen nog? U?