Het CDA moet gewoon een middenkoers blijven varen

Iedereen die weleens een opiniepeiling bekijkt, weet dat het niet goed gaat met het CDA. Een veelgehoord advies is dat het CDA een veel rechtsere koers moet gaan varen, met een duidelijke rechtse leider. Elsevier wordt niet moe om dit geluid uit te dragen, en omdat dit blad zijn lezers heeft onder de conservatieve burgerij moet dat ook serieus worden genomen. Je zou kunnen zeggen dat Maxime Verhagen die wens ook al redelijk heeft verhoord. Hij heeft zijn nek uitgestoken voor een rechts minderheidskabinet met de VVD, gedoogd door de PVV. Misschien is het nog te vroeg om daarover nu al conclusies te trekken. In het verleden was regeren met de VVD voor het CDA altijd profijtelijk. Tot ergernis van de liberalen ging het CDA er dan altijd met de conservatieve kiezers vandoor, waar de VVD de koers uitgezet meende te hebben. Zo ging het onder Lubbers en onder Balkenende, tot het CDA met de PvdA ging regeren. Dan was het met de populariteit van het CDA gedaan. Niet doen dus, dat afslaan naar links, daarmee jaag je je eigen kiezers weg.

Toch zijn er aanwijzingen dat deze theorie niet langer meer geldt. Daar is allereerst de zwakte van links, dat zelfs tegen een rechts minderheidskabinet niks weet klaar te maken. Dat lijkt het pleidooi voor een afslaan naar rechts verder te versterken. Maar het heeft er alle schijn van dat het CDA daar electoraal niet van profiteert en dat VVD en PVV daar garen bij spinnen. Dat is een nieuw fenomeen. Voor de regeringscoalitie is dat overigens allerminst goed nieuws. Om stabiel te blijven, moet ook het CDA zich happy voelen, en ongeveer een derde van de CDA-leden vindt dat regeren met de PVV maar niks. Niet dat die direct naar links willen overstappen, maar de PVV is met zijn harde populistische toon niet hun stiel. Dat wordt ook wel weerspiegeld in de peilingen. Hoe zwak links ook is, er is niet echt een rechtse meerderheid. In de Eerste Kamer moesten er allerlei rekenkundige kunstgrepen aan te pas komen om het kabinet met steun van de SGP (ook een christelijke partij) op 38 zetels te laten uitkomen. De broertjes van de ChristenUnie worden tegenwoordig door rechts zelfs als links in de hoek gezet. In plaats van naar alle kanten wervend bezig te zijn en wisselende coalities voor meerderheidsvorming te zoeken, opereert dit minderheidskabinet gedurfd aan de rechterkant. Het land wordt niet door het midden geregeerd, maar door brutaal rechts, dat de eigen vingers aflikt zonder veel aandacht voor de vingers aan de linkerhand. Een deel van rechts wil de linkse kerk zelfs in z'n totaliteit uitroken, omdat links nog altijd 'de macht' zou hebben (een hele vreemde conspiratieve gedachte, die bijna een marxistische kijk op de geschiedenis verraadt, maar dan omgekeerd).

Dat is politiek niet slim. Sterker, ik denk dat rechts weleens op z'n top zou kunnen staan en dat er niet veel winst voor rechts meer inzit. Dat betekent dat rechts er verstandig aan doet om het hele CDA, inclusief de linkervleugel, te vriend te houden, anders is het sneller met de huidige gedoogcoalitie gedaan dan de gedogers denken. Ik heb daar niet alleen tactische, maar ook politiek-inhoudelijke argumenten voor. Ik geloof helemaal niet dat er een meerderheid is die van de verzorgingsstaat af wil. Sterker, veel sociale arrangementen zijn nog altijd populair, alleen zijn de mensen bang dat het niet meer betaald kan worden. Daarom moet het uit zijn met de profiteurs en de klaplopers (lees: buitenlanders). De roep om 'keiharde maatregelen' en 'stevig ingrijpen' die je ook op de Dagelijkse Standaard veel tegenkomt, lijkt te willen afrekenen met alle zachte krachten, waar naast de PvdA en de linkse kerk ook het CDA voor staat. Het beroep op 'zelfredzaamheid' past in het huidige machoklimaat. Maar hoe meer ik zulke oproepen lees, hoe minder ik er door word overtuigd. Nederland is traditioneel een softe burgermaatschappij met een afschuw van geweld en radicalisme, en veel van die 'zelfredzaamheid' is bluf en zelfbedrog, omdat achter die assertieve mensen die zichzelf zo goed kunnen redden altijd een overheid staat die hen vervelende klussen uit handen neemt en een familie die voor het gespreide bedje zorgt. De hele zorg bijvoorbeeld is uitbesteed en geprofessionaliseerd. En al die roep om daadkracht en leiderschap is niks anders dan een beroep op de overheid, die het land weer netjes moet maken en de discipline moet herstellen. Dat duidt allerminst op zelfredzaamheid, eerder op machteloosheid. Als mensen zichzelf zouden kunnen redden, zouden ze dat wel doen en niet zo boos zijn. Wat de ontevreden burgers vooral willen, is dat andere mensen weer wellevender zijn en beter worden opgevoed.

Opvoeden kan de staat echter niet, want al die economisch gemotiveerde beleidsprikkels zorgen alleen voor nog meer nerveuze geprikkeldheid, terwijl 'de tucht van de markt' niet verder gaat dan de eis dat de mensen op tijd hun rekeningen betalen (al of niet op krediet). Opvoeden kunnen alleen goede vaders en moeders. Daarbij worden bij een terugtredende overheid gezins- en familiebanden eerder nog belangrijker dan ze altijd al waren, met een 'nieuwe rol' voor lossere en moderne vriendschapsnetwerken. Dat is het klassieke terrein van de christen-democratie, met haar nadruk op het maatschappelijk middenveld. Waar de liberalen voor de vrijheid staan en de sociaal-democraten voor de gelijkheid, beide nogal uitgewoonde begrippen, staan de christen-democraten voor de broederschap, die het zwaar te verduren heeft en node wordt gemist. En in een vergrijzende samenleving, die ook conservatiever en minder liberaal-vrijblijvend wordt, nemen zorgarrangementen in belang toe en getuigt het van heel weinig 'visie' om al die zorg (die van mensen ook wegcijfering en opoffering vraagt) tot een platte geldkwestie te reduceren. Eigenlijk is dat helemaal niet moeilijk in te zien, gewoon een kwestie van je gezond verstand gebruiken. Daarom denk ik dat de christen-democratie ondanks (en dankzij) ontkerkelijking en geloofsafval nog een hele wereld terug te winnen heeft, zolang zij zich maar niet uit het politieke midden (waar ook de macht ligt) laat verdrijven. Rechts staat op z'n hoogtepunt en is bezig zich te overschreeuwen, de pendule slaat binnenkort weer naar de andere kant.