Dichter des Vaderlands wordt Dichter der Nederlanden: een knettergek staaltje taalvernieuwing

Sinds 2000 is de titel Dichter des Vaderlands een eretitel voor een dichter die fungeert als ambassadeur van de Nederlandse poëzie. Maar volgens NRC ervaren de huidige dragers van de titel – waaronder Babs Gons – “een gedeeld ongemak over een term (vaderlands) die als gedateerd wordt ervaren.”

Gons, die in 2023 de titel op zich nam, merkte dat “bij een deel van de samenleving de gevoelswaarde van de term is veranderd.” Ze stelt: “De van oudsher ironische boodschap kwam vaak niet over” en “de lading van woorden verschuift door de tijd.”

Niet alleen Gons, maar ook de Denker, Componist, Theoloog, Fotograaf en Stripmaker des Vaderlands vonden dat het woord ‘vaderlands’ knelde. Volgens denker Marjan Slob: “Hoe draag ik bijvoorbeeld als vrouw deze titel? Ik sprak met Babs Gons en zij zei dat haar vader niet eens in Nederland is geboren.”

En daar is de kern van het probleem: de hedendaagse obsessie met taal als een politiek mijnenveld. Alsof ‘vaderlands’ een exclusieve en beperkende term zou zijn, in plaats van een historisch ingeburgerde en neutrale aanduiding van nationale vertegenwoordiging. Alsof taal per se moet worden ontdaan van elke vorm van traditie, omdat een paar mensen er een oncomfortabel gevoel bij hebben.

De naamswijziging wordt gepresenteerd als een inclusieve vooruitgang. Gons verklaart: “Als Dichter der Nederlanden sta ik graag voor alle Nederlanden waaruit wij bestaan. We hebben een vaderland en een moederland, adoptielanden, tweede en derde landen. We zijn zoveel Nederlanden: Europese Nederlanden, Caraïbische Nederlanden, zeelanden, randstadlanden, plattelanden, enzovoorts.”

Het klinkt vooral als een krampachtige poging om niemand uit te sluiten, zonder dat iemand zich ooit buitengesloten voelde. Als er echt behoefte was aan een wijziging, had de samenleving dat dan niet zelf aangegeven, in plaats van dat een klein clubje cultuurdragers deze beslissing doorvoert?

Dit is taalactivisme in zijn zuiverste vorm. Een kleine groep besluit dat een woord problematisch is en forceert een wijziging die niemand heeft geëist. De oorspronkelijke titel had gewicht en traditie. De nieuwe titel is bedacht om niemand tegen de borst te stuiten. Welkom in 2025.