'Hennis in vol moslima-ornaat in Irak, maar omgekeerd zou moslima-afgezante nooit in Westerse kledij op bezoek gaan'

Het zit auteur Frits Bosch nog altijd niet lekker dat de (liberale) VN-gezante Jeanine Hennis bij de Iraanse geestelijke Ali al-Sistani op bezoek ging in een volledig vormeloos zwart gewaad, met bijbehorende hoofddoek, noch het feit dat vele (voormalige) overheidsfunctionarissen zoals Hans Wiegel die kledingkeuze verdedigen. We nodigen zo zelf onze eigen onderwerping uit, aldus Bosch, die wijst op het principe van de wederkerigheid van handelen.

We zeggen en spreken 2019: het is alweer veertig jaar geleden dat de sjah van Iran vluchtte. Ayatollah Ruhollah Khomeini keerde terug uit zijn ballingschap, en hij begon de pluralistische revolutie om te vormen naar absolute macht voor de geestelijkheid. De Iraanse Revolutie was de theocratische revolutie, waarbij de pro-westerse sjah Mohammed Reza Pahlavi werd afgezet ten gunste van een dictatoriale Islamitische republiek onder leiding van Khomeini zelf. Inmiddels is een groot deel van de Iraanse bevolking de theocratie helemaal zat. Inclusief de kledingregels voor vrouwen.

Maar niet onze ex-minister van Defensie Jeanine Hennis-Plasschaert (VVD). Zij was als VN afgezant in Irak op bezoek bij de groot-ayatollah van Irak, onherkenbaar gehuld in zwarte djellaba met zwarte hoofdbedekking.

Daarover was het één en ander te doen in de pers. Journalist Rick Nieman had zondag in zijn tv-programma de leider van Forum voor Democratie, Thierry Baudet, VVD-erelid Hans Wiegel, zakenvrouw Annemarie van Gaal en techondernemer Heleen Dura-Van Oord te gast. Nieman vraagt aan Baudet wat hij van het optreden qua outfit van Hennis vindt. Baudet keurt het af, “Wat voor signaal geeft zij af, vrouwen in Iran demonstreren om er van af te komen en draaien ervoor in de gevangenis en Hennis kleedt zich zo!” Nieman: “Ik heb er ook niet zo’n goed gevoel bij, vrouwen proberen in Iran zo min mogelijk haar te tonen en hun sjaal laten ze zakken.” Annemarie van Gaal: “Ze wil iets bereiken en dan moet je je aanpassen.” Wiegel: “Ik ben het daarmee eens, ze heeft een bepaalde positie, dan moet ze zich aanpassen en daarmee rekening te houden. Heleen Dura: “Ik vind het heel respectvol wat Hennis doet.” Baudet: “Integendeel, het is juist niet respectvol. Haar kledij is een teken van onderwerping. Melania Trump komt daar heel trots in normale kleding met het haar onbedekt.”

Het is een aloude kwestie en wie heeft gelijk? Antwoord: Thierry Baudet.

Het komt neer op de wenselijkheid van symmetrie van handelen. Men mag niet van de ander verwachten iets te doen wat men zelf per se niet zou doen. Hennis gaat in vol moslima-ornaat naar de ayatollah, maar omgekeerd zou een moslima afgezant nooit in Westerse kledij op bezoek gaan bij een Westerse functionaris. De gedachte zou zelfs niet opkomen. Er is dus geen symmetrie van handelen. Hennis dient zich dus niet zo uit te dossen. Het komt neer op “behandel anderen zoals je door hen behandeld wilt worden”. En omgekeerd: “behandel anderen niet, zoals je zelf door anderen niet behandeld wilt worden”.

In de 17e eeuw introduceerden Europeanen het denkbeeld van de in de Bijbel overgeleverde voorbeelden van de regel, die in het Thoragebod der naastenliefde (Leviticus 19:18) als een algemene, begrijpelijke gedragsregel geldt. Het Bijbelse gezegde luidt: ‘wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet’. Dit staat bekend als de Gulden leefregel.

De islam kent een soortgelijke symmetrie als de Bijbel voorschrijft: “een oog voor een oog”, naar de Code van Hammurabi (1792-1749). Deze leefregel is dus circa 3800 jaar oud en is door zowel de islam als het christendom geaccepteerd en overgenomen. Het is moreel verwerpelijk zelf alle voordelen te willen genieten, terwijl je de ander alle risico’s laat accepteren; het is moreel verwerpelijk dat je de ander dingen wilt latendoen die je zelf nooit zult doen. Het draait telkens om symmetrie van handelen.

Dit is ook het centrale thema van het boek ‘Skin in the game’ van Nassim Thaleb. Subtitel: Hidden Asymmetries in Daily Life, ofwel de verborgen asymmetrieën in het dagelijkse leven, waar je voor uit moet kijken c.q. niet in moet trappen. Doe er niet aan mee! Dit boek is een ‘must’ voor functionarissen die een publieke functie vervullen of vervuld hebben, zoals Hans Wiegel. Blijkbaar kent hij de Gulden leefregel niet en vindt hij “dat je je moet aanpassen”, in dit geval onderwerpen. Wiegels visie is daarmee fundamenteel moreel verwerpelijk. En als dit Wiegels denktrant is, dan is te vrezen dat vele andere Westerse functionarissen dezelfde gedachtegang hebben. We moeten dan niet verbaasd zijn als we inderdaad onderworpen worden.

Frits Bosch, auteur van Onbehagen bij de elite en binnenkort Empathiewaan