Gratis: winkelruimte op centrumlocatie

Wie begint er nog een winkel? En dan bedoel ik niet een internetshop, maar een gewone winkel waar je kunt binnenlopen en die ’s avonds gesloten is. Ik niet in ieder geval. De redenen voor de teloorgang van de klassieke middenstand zijn bekend. Branchevervaging, crisis, kopen via internet en veranderende consumententrends. Tot een paar jaar geleden was bijvoorbeeld damesmode een safe harbour: grote marges en tweemaal per jaar een nieuwe collectie die dwingend werd opgelegd aan de consument. Helaas. Mode zoals mode bedoeld was is niet meer. Alles mag tegenwoordig in de mode. En ook hier heeft de nieuwe mondigheid toegeslagen: ‘Ik bepaal zelf wel wat mode is’.

Fotospeciaalzaken, videotheken en cd-winkels zijn al enige tijd geleden uit het winkelbeeld verdwenen. Sinds de komst van een blockbuster als Mediamarkt, die van wasmachines kopen entertainment maakte, hebben ook de wit- en bruingoedketens het extreem moeilijk. Het veranderende leesgedrag brengt steeds meer boekhandels in de problemen. En ook in het foodsegment staat de kleine zelfstandige onder zware druk: bakkers, slagers, viswinkels, slijters, groentewinkels zien ieder jaar hun omzet sterk verminderen ten koste van de supermarkt. Een logische ontwikkeling. We kiezen voor gemak -zoveel mogelijk one stop shopping- en voor een lagere prijs. Dus voor kopen in de supermarkt.

Als retailer kan je je natuurlijk specialiseren en daardoor uitblinken. Maar daarvoor moet je wel voldoende potentiële klanten hebben. En dat is de gemiddelde ondernemer in het gemiddelde buurtwinkelcentrum niet gegeven. Deze ontwikkeling is overigens niet uniek. Grotere landen als Duitsland en de Verenigde Staten gingen ons daarin voor. Kleinschalige specialisten hebben hier plaatsgemaakt voor grootschalige, brede winkelformules die geclusterd zijn in grote winkelcentra, waarin niet de zakelijke transactie, maar de attractie centraal staat. De consument wil verrast worden door een breed winkelaanbod, entertainment op en rond de winkelvloer en gemakkelijk en dichtbij kunnen parkeren. Liefst gratis. En als aan die voorwaarden voldaan is, kopen we vanzelf.

We krijgen dus een kleiner winkelaanbod. Een van de grote consequenties is, dat we de komende jaren veel leegstand zullen gaan zien in winkelstraten. In veel buurtwinkelcentra is deze teloorgang al langer geleden begonnen en inmiddels vertonen ook veel klassieke winkelstraten plekken van sleet.

Deze problematiek is veel structureler van aard dan op het eerste gezicht lijkt. Van oudsher bevond het winkelaanbod in Nederland zich in het centrum van de stad of van het dorp: de lokale en regionale A-locaties. Ook deze worden keihard getroffen. Loop maar eens door ‘de’ winkelstraat in een middelgrote gemeente -als je eindelijk je auto bent kwijtgeraakt.

Over het algemeen is er nog een aantal survivors, aangevuld met wat horeca. De leegstand wordt meestal gecamoufleerd door de aanwezigheid van ‘bijzondere’ specialisten: tattooshops, semi en quasi antiekwinkels, tweedehands boekwinkels, kunstenaars met atelierwinkel, wereld- en kringloopwinkels, etc. Leuk om eens langs te lopen, maar stuk voor stuk verkooppunten met een bijzonder lage bezoekfrequentie. Want zeg nou zelf: hoe vaak koop je een nieuwe tattoo?

Dit type winkelaanbod is symbolisch voor de neerwaartse spiraal: het trekt namelijk geen nieuwe, kwalitatieve retailers en dus ook geen consumenten die daar regelmatig flink komen besteden. Veel van deze winkels is ook geen lang leven beschoren, ondanks de steeds lagere huurprijzen.

Gevolg: in toenemende mate lege winkelpanden in het centrum. En dan komt verloedering snel dichterbij. Dit gaat steeds meer gemeenten in het hart treffen. Het merkwaardige is, dat je hier niets over hoort of leest. Ja, er wordt gerenoveerd. Of gerevitaliseerd. Onvermijdelijke appartementengebouwen met winkels onderin. Er wordt een centrummanager benoemd. Allemaal oude wijn in nieuwe zakken.

Cosmetische operaties beïnvloeden het lokale en regionale consumentengedrag niet blijvend. De sterkste propositie wint immers.

Alles overziende vraagt het structureel oplossen van dit probleem om een visie en om een creativiteit waarvan ik me oprecht afvraag of ze aanwezig zijn bij de directe belanghebbenden. Sterker nog: ik betwijfel of men het probleem überhaupt ziet. Er wordt toch gerenoveerd? En die centrummanager moet toch even de ruimte krijgen? Op naar de volgende braderie.