Frank Ankersmit maakt einde aan kogel-van-debat

De kogels kwamen uit de wapens van een gek. De behoefte om een 'debat-Breivik' te voeren, is als fenomeen wel interessant, maar inhoudelijk tamelijk onzinnig en gedoemd te mislukken. Volgens mij komt die behoefte indirect voort uit het onuitroeibare geloof in de maakbaarheid van de samenleving. We willen een goed geordende samenleving vol gelukkige mensen en we denken dat we over de middelen beschikken om die te realiseren. En we vinden, niet geheel ten onrechte, dat we al een aardig eind op weg zijn.

Als we dan geconfronteerd worden met een gebeurtenis zoals die in Noorwegen, wordt dat beeld wreed verstoord. We gaan op zoek naar een oorzaak. In die zin zijn we allemaal kinderen van Immanuel Kant, die ervan uitging dat er in de wereld geen onverklaarbare dingen gebeuren. En als we de oorzaak gevonden hebben, dan nemen we de oorzaak weg, en voorkomen we daarmee dat de ellende zich kan herhalen.

Bij die laatste stap gaat het mis. Want het mag zo zijn dat alles zijn oorzaak heeft, maar vaak is dat een complex van oorzakelijke verbanden. Dat complex zit zo ingewikkeld in elkaar, dat er geen eenvoudige maatregelen uit te herleiden zijn, waarmee we het kwaad weg zouden kunnen nemen.

Maar in plaats van ons daar bij neer te leggen, gaan we de keten van oorzaken simplificeren, om ten minste een illusie van overzicht te krijgen. Dan gaan we dingen zeggen als: 'Wat er in Noorwegen gebeurd is, komt door het getoeter van Geert Wilders. Dus het getoeter moet ophouden'. Het lijkt me evident dat dit geen goede redenering is.