Femke Halsema kan GroenLinks nog redden

Jolande Sap wordt natuurlijk de lijsttrekker. Zelfs binnen GroenLinks zijn niet genoeg dwazen om Tofik Dibi tot voorman uit te roepen. Maar Sap zal schade oplopen door de lijsttrekkersverkiezing en heeft al een flinke deuk opgelopen bij haar achterban door het vijfpartijenakkoord te ondertekenen waaraan GroenLinks de meest linkse deelnemer was.

Diederik Samsom van de PvdA buit dat mooi uit. Zo vertelt hij Elsevier deze week: "GroenLinks is onder ons door gekropen naar rechts." Hij vindt dat de partij wel erg enthousiast over "verandering" praat terwijl de SP volgens hem conservatief is. De PvdA staat mooi in het midden. "Wij slaan een brug tussen de wens tot behoud en de noodzaak tot verandering," zegt Samsom.

Waar is het niet, maar de perceptie is wat ertoe doet. GroenLinks is er voor de hippe Grachtengordeldieren. De PvdA komt op voor de gewone man.

Samsom voelt echter de hete adem van Emile Roemer in zijn nek. De Socialisten staan in de peilingen op voorsprong. Roemer zou zomaar premier kunnen worden. Samsom hoopt over links stemmen (terug) te winnen en verklaart, "Ik heb de ambitie om premier te worden."

Een gevaarlijke keuze, stelt Eric Vrijsen, de auteur van het Elsevier-artikel.

Veel linkse stemmers geven in peilingen wellicht aan wat te voelen voor de SP; als ze eenmaal in het stemhokje staan, kiezen ze liever voor de veilige PvdA. De PvdA is normaliter immers de enige linkse partij die een geloofwaardige premierskandidaat kan leveren. 

Dan bleek in 2010 nog maar eens toen Job Cohen bijna minister-president van Nederland werd. Dat de Tweede Kamerverkiezingen toen spannend waren, lag deels aan de tegenvallende uitslag van de VVD. Veel rechtse stemmers kozen uiteindelijk toch voor Geert Wilders. Cohen had zijn partij in de weken voorafgaande aan de verkiezingen echter wel een dienst bewezen door zetels af te snoepen van andere linkse partijen. Voor links Nederland was hij de gedroomde premier. Mensen die ideologisch misschien de voorkeur gaven aan GroenLinks of SP kozen voor Cohen omdat alleen een grote PvdA een links kabinet mogelijk kon maken.

Door de PvdA naar het voorbeeld van protestpartij SP te kneden, zou het dat voordeel volgens Vrijsen kunnen verliezen. "Waarom zou iemand op zo'n PvdA stemmen, terwijl de SP al veel langer met het protestbijltje hakt?"

In de strijd tussen protestpartijen PvdA en SP enerzijds en bestuurderspartij D66 anderszijds loopt GroenLinks leeg. Activistische linkse kiezers die vooral een tweede kabinet-Rutte willen voorkomen, stemmen op een van de eerste twee partijen. Linkse liberalen kiezen D66. Wat te doen?

Roemer noch Samson is een ideale premier voor het gros van de linkse kiezers. Roemer en zijn partij zijn extreemlinks. Samsom is een aardige straatvechter, maar geen staatsman.

Halsema was de koningin van links. Kiezers van SP tot en met D66 waren van haar gecharmeerd. Zelfs de jonge liberalen van de JOVD liepen met haar weg. Zij riepen haar in 2006 uit tot "liberaal van het jaar," omdat GroenLinks onder haar aanvoering vooral de nadruk legde op het individu in plaats van de staat.

Door Halsema als premierskandidaat op te werpen, kan Sap haar partij redden. Zij is zelf (nog) geen geloofwaardige kandidaat voor de rol. Het leiderschapduel dat zij noodgedwongen aangaat met Dibi zal haar alleen maar dwingen GroenLinks te profileren ten opzichte van D66, de PvdA en SP. Dat is net wat het niet kan gebruiken als Sap de vereniger op links wil zijn.

Door de versplintering op links is het niet eens ondenkbaar dat GroenLinks daar de grootste partij wordt. Onwaarschijnlijk, maar niet ondenkbaar. Halsema zou niet ongeloofwaardig zijn als premierskandidaat. 

Geruststelling: GroenLinks wordt natuurlijk niet de grootste partij in de Tweede Kamer. Femke Halsema wordt niet premier. Maar haar kandidatuur zou wel kunnen verletten dat Roemer of Samsom de baan inpikt. Als Halsema zich kandideert, wordt GroenLinks groter en kan Rutte doorregeren.

Foto: Wikicommons / Jos van Zetten