Europese hof wil levenslang straffen onmogelijk maken

Volgens het hof in Straatsburg is een levenslange gevangenisstraf, zonder kans op vrijlating, in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens dat stelt: "Niemand mag worden onderworpen aan folteringen of aan onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen." De hoge rechters oordelen dat een levenslange gevangenisstraf 'onmenselijk' dan wel 'vernederend' is.

Het artikel is natuurlijk geschreven om bepaalde manieren van straf, zoals martelen, tegen te gaan. Als het niet 'onmenselijk' is veroordeelden tien of twintig jaar lang in toch niet bepaald mensonterende omstandigheden op te sluiten, waarom zou dat dat anders zijn als sprake is van een levenslange detentie?

De redenering van de hoge rechters is dan ook dubieus. Zij stellen dat een levenslange gevangenisstraf onder het verdrag alleen is toegestaan als er kans is op vervroegde vrijlating. Daar zegt het verdrag echter niets over. Dat is de interpretatie van de rechters. Of dat de intentie was van de opstellers van het verdrag is des te meer te betwijfelen. Het verdrag werd in 1950 opgesteld. Pas in de jaren zestig en zeventig bestond twijfel over de juistheid van levenslang straffen. In de jaren zeventig werd in Nederland zelfs niet een levenslange gevangenisstraf opgelegd. In de jaren tachtig kwam weer verandering in het denken.

Dat levenslange gevangenisstraf in gevallen niet alleen juist, maar nodig is, blijkt wel uit het verhaal van een van de criminelen die bij het hof in beroep ging. De Brit Douglas Vinter verdween in 1996 achter de tralies omdat hij een collega had vermoord. Na negen jaar kwam hij vrij en vermoorde hij zijn vrouw. Toen werd hij wederom veroordeeld en kreeg hij wel levenslang. Als dat in de eerste plaats was gebeurd, had zijn vrouw nu nog kunnen leven.

De vraag die de hoge rechters in Straatsburg kunnen omzeilen, maar wij niet, is daarom: wiens lijden is nu erger? Dat van een moordenaar als Vinter die de rest van zijn leven wegkwijnt in een cel of dat van de mensen die hij heeft vermoord? Heeft de rest van de maatschappij inmiddels niet meer recht om tegen een bruut als Vinter te worden beschermd dan hij recht heeft op een 'menselijke' straf? Wat dat ook moge betekenen.