Een transatlantische 'reset'

Dat had een maand geleden niemand verwacht. Ook de komst van Vladimir Poetin stond op het programma van de Nuclear Security Summit in Den Haag, maar de Russische president was er niet. De top is nu door de overige westerse leiders gebruikt voor de bespreking van de crisis rond Oekraïne en het uitsluiten van Rusland van de G8. Hoewel Nederland de westerse opstelling deelt, is dat een lelijke streep door de rekening. De Nuclear Security Summit, een initiatief van president Obama, had moeten laten zien dat de Koude Oorlog definitief voorbij is en dat de eenentwintigste eeuw precies honderd jaar na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog echt begonnen is. Dat had mooi symbolisch kunnen worden gevierd in Den Haag, stad van 'justice and peace', waar in 1913 het Vredespaleis was geopend, gebouwd met geld van de filantroop Andrew Carnegie. Eerdere Haagse vredesconferenties, in 1899 en 1907, waren mede een initiatief van de Russische tsaar. Maar nu is Rusland dus uitgesloten op een bijeenkomst van de G7 (eerst G8) in het Haagse Catshuis, de ambtswoning van premier Rutte, die niet in het selecte gezelschap van de grote industrielanden aanwezig mocht zijn. Daarbij is Nederland ook helemaal niet zo gelukkig met de economische sancties tegen het bewind van Poetin waarmee Rutte vorige maand in Sotsji nog uitgebreid op de foto is gegaan. En als het om de liefde voor Rembrandt gaat, bestaat die niet alleen bij Obama, maar ook bij de Russen. De Hermitage in Sint-Petersburg (ook de stad van Poetin) hangt er vol mee en heeft niet voor niets een dependance in Amsterdam.

Maar nu lijkt het Westen dus voor een 'Krimoorlog met economische middelen' te staan. De echte Krimoorlog, van 1853-1856, liep voor Rusland ook al slecht af en confronteerde het onmetelijke land, dat sinds het Congres van Wenen van 1815 een doorslaggevende rol had gespeeld in het Europese machtsevenwicht, voor het eerst met zijn economische ontwikkelingsachterstand op het Westen. Of dat nu weer zal gebeuren, is de vraag. De afgekondigde economische sancties tegen het Poetin-bewind kunnen ook een aderlating zijn voor de EU, en veel EU-staten zijn afhankelijk van Russische aardgasleveranties. Zou Gerhard Schröder, tegenwoordig op de loonlijst bij Gazprom, nog bondskanselier zijn geweest, dan was het er mogelijk niet van gekomen, maar Angela Merkel heeft als voormalige Oost-Duitse meer ervaring met het grommen van de Russische beer. Vandaar dat het Westen toch betrekkelijk eensgezind op het Russische machtsvertoon in Oekraïne heeft gereageerd. Eensgezinder dan misschien was te verwachten, want de westerse landen hebben zich feitelijk al neergelegd bij de inlijving van de Krim door Rusland, een annexatie die de strategische belangen van het Westen ook niet echt raakt. Maar de opmars van Poetin richting oostelijke Oekraïne moet worden gestopt, en de nieuwe Oost-Europese NAVO-leden moeten worden gerustgesteld. Dat kan alleen via een 'reset' van de transatlantische relaties, waarbij de NAVO een hoeksteen blijft voor de veiligheid van Europa en het Westen als geheel.

Zelf heb ik nooit getwijfeld aan de blijvende noodzaak van de NAVO, maar veel mensen meenden dat het Atlantisch Bondgenootschap niet zo belangrijk meer was voor de eenentwintigste eeuw, die meer door mondiale economische samenwerking zou worden gedomineerd. Twee weken terug hoorde ik in Brussel nog zeggen dat het Transatlantic Trade & Investment Partnership (TTIP) mede bedoeld was om de relatie tussen de VS en de EU op economisch vlak te versterken. Het ligt voor de hand te denken dat sancties tegen Rusland dat proces zullen versnellen en een extra geopolitieke component geven. Maar zulke sancties, die tegen het Irak van Saddam Hoessein niet eindeloos konden worden volgehouden, kunnen straks ook makkelijk als een splijtzwam gaan werken, omdat Poetin kan inspelen op de verdeeldheid binnen het Westen en de annexatie van de Krim toch niet meer ongedaan kan worden gemaakt. Hoe lang kun je dan een sanctiepolitiek blijven voeren tegen een Rusland dat het Westen ook nodig heeft? Dat geldt niet alleen voor gasleveranties, maar ook voor het beteugelen van het kernwapenprogram van Iran en het ontwapenen van Syrië. Dat Poetin 'een prijs' moet betalen voor zijn machtspolitiek is duidelijk, maar niet hoe hoog die prijs moet zijn en hoever het Westen daarvoor in eigen vlees moet snijden.

De zoveelste 'reset' in de betrekkingen tussen Washington en Moskou staat dus al in de Europese sterren geschreven. Maar daaraan moet een 'reset' in de transatlantische betrekkingen vooraf gaan, want zonder een toekomstbestendige NAVO en een (politieke en materiële) versteviging van de westerse defensiebanden gaat het fout. Als de top in Den Haag daarvoor de basis heeft gelegd, is de Nuclear Security Summit behalve voor mooie plaatjes bij de Nachtwacht toch nog ergens goed voor geweest.