Duitsland in Europa

Nadat ik gisteren de opkomst van een Vierde Rijk aankondigde waren er enkele lezers die er terecht op wezen dat de Duitse politiek een "francofiele" houding leek te hebben aangenomen. Hoe kon er daar sprake zijn van nationalisme? Angela Merkel spreekt immers over de "noodzaak" van de verenigd Europa en doet er alles aan om de euro te redden. Hoe is dat de rijmen met een zelfzuchtige Ostpolitik?

Laat ik voorop stellen dat de term "Vierde Rijk" niets met ideologie te maken heeft maar alles met de geschiedenis, geografie en de daaruit voorkomende belangen van Duitsland. Ik voorspel dus geenszins een heropleving van het fascisme in Duitsland, ik verwacht niet eens territoriale expansie. De Duitse bevolking krimpt. Het land heeft helemaal geen behoefte aan Lebensraum in de letterlijke zijn. Wat het nodig heeft is afzetmarkten in Centraal- en Oost-Europa.

De euro is wat dat betreft een enorm hulpmiddel. De interne markt en de muntunie zijn van groots belang voor de Duitse economie. Zij maken met mogelijk dat grondstoffen en goederen zonder oponthoud vanuit Rotterdam naar Duitse industriesteden worden verscheept om van daaruit als producten hun weg te vinden naar consumenten in Polen, Tsjechië, Oostenrijk en Hongarije. Duitsland hoeft deze landen niet te veroveren. Het heeft nu de euro.

Tegelijkertijd zal de afhankelijkheid van Russisch gas in de komende jaren toenemen en de bereidwilligheid van Duitsland om de expansie van de Russische invloedsfeer in Oost-Europa, het gebied rond de Kaspische Zee en Centraal-Azië een halt toe te roepen neemt daarmee af.

Een land als Polen maakt zich grote zorgen dat het eurogebied met snelvaart integreert terwijl de niet-euro landen weinig hebben in te brengen. Warschau kan niet op Duitse steun rekenen wanneer het in conflict geraakt met Rusland. Vandaar de nauwe banden met Frankrijk en de Verenigde Staten.

De Franse socialisten die spreken over "Bismarck-achtig" beleid en een "dominant" Duitsland zeggen te vrezen overdrijven een beetje. Maar hun zorgen zijn niet geheel ongegrond. Gezien de grootte en kracht van Duitsland is het natuurlijk dat het land een centrale positie in Europa inneemt. De naoorlogse periode was een uitzondering op de regel.