Sleutelen aan het kapitalisme
Milton Friedman
De vrije markteconomie (ofwel kapitalisme) wordt door Links om allerlei redenen voortdurend bekritiseerd. De huidige financiële crisis wordt door hen vooral toegeschreven aan het 'graaigedrag' van de financiële wereld, in het bijzonder de banken. Maar wat door de één als 'graaigedrag' wordt gezien, wordt door de ander (de betrokkenen) als verantwoord vermogensbeheer beschouwd althans met de informatie van toen. Er was een algemeen verlangen naar hogere rendementen dat zich manifesteerde in de financiële beslissingen van belanghebbenden ('stakeholders', inclusief institutionele beleggers, waaronder pensioenfondsen). Achteraf gezien is gebleken dat men hierbij risico's onjuist heeft ingeschat. Thans weten we dat de situatie veel weg had van een pyramidespel. De ellende begon toen de Amerikaans huizenmarkt instortte en de Amerikaanse hypotheekbanken in moeilijkheden kwamen. Maar in de tijd daarna doken in andere sectoren en andere landen steeds weer nieuwe varianten van pyramidespellen op met nieuwe naweeën, die zich als een lawine over de economie verspreidden.
Overheden waren gedwongen in te grijpen om megaongelukken te voorkomen. Men zou hebben kunnen denken dat regeringen van centrum-rechtse signatuur hiermee grote moeite zouden hebben gehad. Immers, zij zijn om ideologische redenen tegenstander van een grotere staatsinvloed in de economie. Maar de nood was zo hoog gestegen, dat zij hun ideologische bezwaren opzij moesten zetten en massaal ingrepen en nog steeds ingrijpen.
Wat zouden de lange termijneffecten van dat ingrijpen kunnen zijn? Wat voor invloed heeft dat op onze economische orde: de vrije markteconomie? En wat zeggen de 'klassieken' ervan?
In 1977 publiceerde Milton Friedman zijn beroemde/beruchte artikel: 'The Line We Dare Not Cross: The Fragility of Freedom at 60%.
Hij voorspelde dat als het aandeel van de mensen in een samenleving die op een of andere manier voor hun inkomen afhankelijk zijn van de overheid groeit, het vermogen om de omvang van de overheid te beperken zal afnemen. Er zal ergens een omslagpunt ('tipping point') zijn, waarop het niet meer mogelijk is de groei van de overheid te stoppen. Massale overheidsbemoeienis zal tot permanente malaise leiden en een rem vormen op de groei van de economie. Door permanente overbesteding met de daaruit voortvloeiende stijgende begrotingstekorten en een snel groeiende staatsschuld komt het omslagpunt steeds dichterbij.
Friedman schreef dit in 1977! Zijn analyse was toen betrekkelijk theoretisch. Thans is die helaas actueler dan destijds.
Een andere 'klassieker' is Arthur Laffer, bekend van de naar hem genoemde curve, die het theoretische verband weergeeft tussen de belastingtarieven en de belastingontvangsten. Laffer erkende overigens dat hij niet de oorspronkelijke geestelijke vader was van de curve. Het mechanisme was al door verschillende auteurs vele eeuwen geleden beschreven. Eén daarvan was de legendarische Arabische geleerde, Ibn Khaldun, die er reeds in de 14e eeuw beschouwingen aan had gewijd.
Aan Wikipedia ontleen ik het volgende:
De overheid kan de belastinginkomsten maximaliseren door het belastingtarief te bepalen bij de piek van deze kromme. Bij een verder stijgend belastingtarief zal de opbrengst verminderen. Er zijn twee extremen in deze grafiek zijnde 0% en 100% belastingtarief. Bij 0% ontvangt de overheid niets en dit is ook het geval bij 100% daar er niemand nog intentie zou hebben om te gaan werken tenzij illegaal en dan zou de overheid 100% ontvangen van niets. Ergens tussen 0% en 100% is er een tarief (percentage) waarbij de ontvangsten maximaal zijn voor de overheid. Voor dit percent doet een stijging van het tarief de ontvangsten dalen, na dit percent doet een daling van het tarief de ontvangsten eveneens dalen.
Het punt waarop de kromme zijn maximum bereikt varieert van de ene economie tot de andere en is tevens onderworpen aan veel theoretische speculatie.
Zie verder hier.
De gezondmaking van onze economie zal slechts via eliminering van de begrotingstekorten en vermindering van de staatsschuld tot stand kunnen komen. Hoewel overheden veel creativiteit aan de dag zullen leggen om dat te verhullen en de pil te vergulden, zal de rekening - linksom of rechtsom - door de burgers moeten worden betaald. Hierdoor bestaat het gevaar dat we op de de rechter helft van de Laffercurve terecht komen. Als dat gebeurt, zitten we in de fuik.
Wie weet hoe we daar moeten uitkomen, mag het zeggen.
