DE is toch geen zuivere koffie meer

Sinds mensenheugenis dronk ik snelfiltermaling van Douwe Egberts. Maar het vertrouwde pak koffie dat ik altijd blind uit de schappen pakte, is er niet meer. Het aroma heet nu anders, ik weet nog steeds niet hoe. Toen ik die verandering voor het eerst merkte, beviel mij dat niks en ik ben er nog steeds niet blij mee. Welke gek heeft mijn favoriete koffie uit de handel genomen? Wat is dat voor markt die alle produkten waar ik prijs op stelde verruilt voor 'genotsbelevenissen' die mij gestolen kunnen worden? Ik wil gewoon een moment voor mezelf, maar dat is er niet meer.

Natuurlijk, ik weet het. De consument gaat tegenwoordig voor andere en hippere soorten koffie en dan moet DE mee. Zelf voel ik geen enkele behoefte om met koffie over straat te lopen, zoals ik ook niet op de fiets bel of sms, maar ik ben dan ook uit een andere tijd. Ik ben nu ingehaald door een bedrijf dat in 1753 begon, meer dan tweehonderd jaar voordat ik geboren werd. Wel ben ik nog zoveel 'bij' dat ik begrijp dat het zo niet verder kon en dat Douwe Egberts is gemoderniseerd en gesaneerd. Nadat het bedrijf eerst in Amerikaanse handen was is het nu aan Duitsers is verkocht. Topman Jan Bennink (hij was dat sinds december, dus eigenlijk niet meer dan een proefperiode) heeft daar een bonus van 5,7 miljoen euro aan verdiend, nadat hij eerst al 8,2 miljoen euro had getoucheerd. Aandeelhouders zijn daar woedend over.

Het grappige is dat op de Dagelijkse Standaard zowel Michael van der Galien als Frank Verhoef, beiden jongemannen die helemaal van deze tijd zijn, geen moeite hebben met die miljoenenbonus voor de topman. Zo werkt de vrije markt, en als aandeelhouders daar boos over zijn, hadden ze daar op tijd iets tegen moeten doen. Het is een standpunt dat ik deels begrijp, maar deels ook niet. Je kunt zeggen dat het zakenleven zo werkt en dat we dat te accepteren hebben. Maar als ik iets vergelijkbaars zeg over de euro of de immigratie als fact of life, worden velen boos. En overheidsverspilling is velen een doorn in het oog, waar dat niet of veel minder voor het bedrijfsleven geldt. Neem die topman van DE. Die houdt z'n eigen broek op en is in deze redenering niemand tot last. Dat ligt anders voor theatergezelschappen, subsidieslurpers op kosten van de belastingbetaler. Volgens aanhangers van de vrije markt (beter: anti-overheidsdenkers, want de 'vrije markt' bestaat niet en is een strikt theoretisch concept) zijn leden van een gesubsidieerd orkest grotere graaiers dan de CEO's van particuliere BV's die bovenop hun miljoenensalaris nog miljoenen aan bonus opstrijken. Zelfs in geval van 'saneringen' waarbij duizenden werknemers hun baan verliezen en op kosten van de gemeenschap in de WW belanden. Want zo werkt het bedrijfsleven.

Het is een logica die ik deels kan volgen. Maar ik haak af wanneer die topsalarissen als consequentie worden gezien van de vrije markt. Volgens mij rammelt er iets als topmannen met miljoenensalarissen kunnen vertrekken, ook als ze verlies hebben gemaakt. Dat is in de financiële sector op grote schaal gebeurd. Greed is good, heette het op Wall Street, maar als hebzucht goed is, is jaloezie dat ook. De meeste mensen worden stiknijdig als ze van zulke beloningen horen, beloningen die in de verste verte niet voor henzelf zijn weggelegd. Erger, de sociale afvloeiregelingen in geval van ontslag worden steeds meer uitgehold, en voor steeds meer flexwerkers zijn ze er helemaal niet. Een zakenwereld die zulke praktijken 'normaal' vindt, heeft wat uit te leggen. Anders ontstaan er vroeg of laat legitimatieproblemen. Dertig jaar geleden sprak Ronald Reagan over het communisme als een 'aberratie in de geschiedenis' en vond de kapitalistische zakenwereld het soort beloningen dat nu normaal heet absoluut niet normaal. We leven nu in een wereld waarin de bordjes drastisch verhangen zijn en waarin het kapitalisme zijn eigen 'aberraties' produceert. Volgens mij zijn die enorme honoraria niet zozeer het resultaat van hard werken en goed bezig zijn, maar van macht en vooral machtsmisbruik. Maar ik weet ook niet hoe dit onmiddellijk veranderd kan worden. Zie eens een wereld te bedenken waarin dat niet voorkomt en voor de huidige wereld hebben we vooralsnog geen betere. Die 5,7 miljoen zal bedrijfsmatig wel in orde zijn, maar laat ook zien dat we in een absurde wereld leven waarin veel zaken zeer ongelijk zijn verdeeld. Dat geldt voor het hedendaagse kapitalisme, maar het socialisme was vroeger bepaald niet beter (en de grootste graaiers waren de rode baronnen die na de val van het Sovjetcommunisme in zaken zijn gegaan).

Nu heeft het iets geruststellends dat er bij een bedrijf in Joure uit 1753 miljoenen kunnen worden verdiend, al is dat slechts voor een enkeling weggelegd. Met een beetje geluk is Douwe Egberts er over tweehonderd jaar ook nog en dat zou een geweldige prestatie zijn. Minder geruststellend vind ik de financiële wereld. Daar worden door de topmannen nog steeds megasalarissen verdiend, hoewel de bankwereld door de belastingbetalers overeind wordt gehouden. Greed is good en financiële topmannen willen net als u en ik graag wat verdienen. Liefst zoveel mogelijk. Zij zijn gekke henkie niet. Maar de financiële crisis duurt al vijf jaar en is alleen maar 'voorbij' omdat centrale bankiers gratis geld in omloop hebben gebracht. Hoe komt het dan dat uit die hele wereld bij mijn weten niet één (niet 1) bankier is opgestaan die voor niks zijn bijdrage aan de redding van het bankwezen wil leveren? Dat klemt des te meer, omdat deze topmannen daarvoor al megabedragen hebben verdiend. Het zou hun eigen eer en het prestige van de hele sector ten goede komen als er iemand zou zijn die voor een symbolisch bedrag van één euro zou willen opstaan. Waarom zijn die lieden er niet? Per slot van rekening moet de hele samenleving voor de ontsporingen in de financiële wereld bloeden. Ik denk dat er aan een sector die tot nu toe niet één zo'n onbaatzuchtige figuur heeft weten voort te brengen toch iets niet deugt.

Ook bij DE is het niet helemaal zuivere koffie meer. Dat die aandeelhouders over de bonus van de topman boos zijn, interesseert mij niet zoveel. Maar onder die topman van pakweg 14 miljoen is wel mijn favoriete koffie uit de schappen verdwenen. Hoe kan ik als klant om wie het allemaal te doen is daar nu blij mee zijn? Uitwijken naar een ander merk kan niet, want daarmee heb ik mijn oude vertrouwde koffie niet terug. Aan het eind van het lied ben ik als klant dus de enige die zijn gedrag en smaak moet wijzigen. Sorry, maar ik vind dat de omgekeerde wereld. Daar moeten ze bij Douwe Egberts, een merk waarvan mijn moeder vroeger de spaarpunten knipte, toch iets aan doen.