Die arme jongeren van nu

Zo ook door Meindert Fennema, vandaag op de website van de Volkskrant. In een (voor jongeren) sympathiek betoog betoogt hij dat het door maatregelen van het kabinet steeds moeilijker wordt om het ouderlijk huis te verlaten. 'De krakers van de jaren zeventig en tachtig zijn de huisbezitters van nu en zij kunnen hun kinderen zonder opgaaf van redenen weigeren te helpen.' Fennema haalt ook een stuk aan van de nog jonge, maar alomtegenwoordige econoom Bas Jacobs, die naar een CPB-studie verwijst over de gigantische inkomensoverdracht (97 miljard) van de jongere naar de oudere generatie, mede vanwege het vorig jaar afgesloten pensioenakkoord. Die pensioenen, dat wil wat. Vroeger werd je dood verklaard als je voor je veertigste al over je pensioen in zat. Maar nu hoor je voortdurend zorgelijke geluiden van jongerenvertegenwoordigers die bang zijn achter het net te vissen als zij over veertig jaar aan de beurt zijn. Dat heeft iets zieligs en vroegouds.

Daar heeft Fennema, inmiddels met emeritaat als hoogleraar politicologie aan de Universiteit van Amsterdam, oud-CPN'er (tot 1991), en - zoals hij zelf altijd guitig opmerkt -  'pas op latere leeftijd democraat geworden' gelukkig geen last van. In Fennema herken je nog altijd de provo die hij vroeger is geweest, wat zal verklaren waarom hij het opneemt voor de jeugd van nu die onder steeds zwaardere lasten gebukt gaat. Het wordt steeds moeilijker een (top)hypotheek af te sluiten, waardoor vermogensopbouw voor jonge starters ook moeilijker wordt. Wel stijgen de huren 'marktconform', waardoor veel jongeren gedwongen worden langer thuis te wonen. De oudere generaties beschikten over goede belangenbehartigers en hebben hun schaapjes op het droge. Ooit hadden zij zaakwaarnemers als de authentieke Amsterdamse banketbakker Jan Schaefer ('in geouwehoer kun je niet wonen'), die zich namens de PvdA inzette voor goedkope huisvesting voor de lage inkomens en voor jongeren en een gemeentelijk woningbouwbeleid waarbij krakers (vooral in de studentensteden) vrij spel hadden. Dat beleid heeft in Amsterdam de hele woningmarkt 'opgetild'. En tot voor kort was er natuurlijk ook de vorstelijke hypotheekrenteaftrek van VVD en CDA voor huizenbezitters (die eerst in die studentensteden hadden gestudeerd) waarmee de belastingafdracht voor topinkomens kon worden beperkt. In makelaarstaal: win-win. In de woorden van Fennema: 'De basis bepaalt de bovenbouw. Dat hadden wij, marxisten van de jaren zeventig, goed gezien.'

Inderdaad. Nu moet erbij worden gezegd dat lang niet iedereen marxistische economie heeft gestudeerd, dat krakers altijd een kleine minderheid waren, en dat Fennema zelf (hij woont in Aerdenhout) op de huizernmarkt bijzonder goed heeft geboerd. Dat aan een hele generatie toeschrijven is erg collectief gedacht en doet zijn eigen verdiensten tekort. Maar het is zeker waar dat degenen die een goede aanstelling aan een universiteit hebben gehad en in het publiek debat nog steeds een voorhoedefunctie vervullen (veel zijn dat er overigens niet) geen reden tot klagen hebben. Of ouderen met al die verworvenheden ook 'meer macht' krijgen, betwijfel ik. Het is met dat ouder worden net als vroeger een aflopende zaak. Op een gegeven moment word je ziek en ga je dood. En wie eenmaal buiten het (georganiseerde) arbeidsproces staat (dat kan je op steeds jongere leeftijd gebeuren), als zelfstandige, als oudere werkloze, of als AOW'er, moet constateren dat het met die rechtspositie ook nogal tegenvalt. Die is er namelijk niet. Jongere generaties, die het in Den Haag met de komst van Mark Rutte (geboortejaar 1967) nu al voor het zeggen hebben, kunnen zomaar in snel tempo een aantal maatregelen nemen en lenteakkoorden sluiten die aan alle 'verworvenheden' een eind maken.

Een van de weinigen die dat scherp ziet is onze vroegere Ombudsman, staatssecretaris van wonen (met Jan Schaefer), en oud-VARA-voorzitter Marcel van Dam. Toegegeven: voor velen hier 'een minderwaardig mens', maar dat laat zien dat deze voormalige icoon van links zijn heiligenstatus allang kwijt is. Jongeren hebben de toekomst, terwijl de toekomst voor de meeste ouderen toch een perspectief van wegkwijnen is. Een wegkwijnen dat zich de laatste decennia overigens betrekkelijk comfortabel heeft voltrokken. Van Dam doet het zelfs op een landgoed op de Veluwe. Nederlandse ouderen horen tot de rijksten ter wereld, mede vanwege de regelingen die door Fennema zijn beschreven. Regelingen die echter ook in snel tempo worden afgebroken, zonder dat degenen die al deze 'hervormingen' bedacht hebben veel inzicht hebben in de gevolgen op langere termijn. Dat is vooral schadelijk bij de afbraak van allerlei volksverzekeringen waarvan 'iedereen' - van rijk tot arm en van jong tot oud - profijt had.

Wat de jongeren van nu al zorgelijk stemt. Zij denken de eerste generatie te zijn die het veel minder zal krijgen dan hun ouders. Wat toch vreemd is. Want de jongeren die op kosten van pa een jaartje backpacken in Australië, en halverwege even een verjaardag meepikken van een vriendje of vriendinnetje dat op fietsvakantie is in Vietnam (dat de echte babyboomers nog kennen van guerrillastrijders in de Vlakte der Kruiken en napalmbombardementen op de Vietcong) worden steeds talrijker. Zoals je nu ook vaker bij pa en ma thuis kunt blijven wonen, omdat ze daar een grote kamer hebben, het eten daar beter is, vriendjes en vriendinnetjes ook 's nachts kunnen logeren, en een blowtje tot de mogelijkheden behoort. Het is waar dat de overheid niet meer zo ruimhartig voorziet in studentenflats, jongerenvoorzieningen en bijstandsuitkeringen. Maar daar staat tegenover dat pa en ma het een stuk beter hebben dan hun eigen ouders en veel aan hun eigen kroost kunnen nalaten. En dan zijn die leuke gezinnen van vandaag ook nog eens een stuk kleiner dan die van vroeger, waardoor er alleen nog kroonprinsen en prinsesjes zijn. Het is natuurlijk onzin om te beweren dat de ouders van nu (de liefste aller tijden) alles opmaken en voor hun kinderen alleen nog schulden nalaten. Integendeel, nog voor de erfenis kan worden opgeëist krijgen zij al van alles. De overheid voorziet zelfs in de mogelijkheid dat ouders € 100.000,- fiscaal vriendelijk kunnen aanwenden om de kinderen op weg te helpen voor de aankoop van een eigen huis.

Vergelijk dat met vijftig jaar geleden, toen de Russen elk moment konden binnenvallen. Nu is de militaire dienst afgeschaft en de kans op oorlog klein. Die inkomstenoverdracht van 97 miljard van jongeren naar ouderen die door het CPB is berekend, komt uiteindelijk ook bij jongeren terug. Ouderen kunnen die niet in hun graf meenemen, al zouden ze dat willen. Van de overheidsschuld van nu hebben vooral de ouderen van nu steeds last. Zij zien hun zorgkosten in rap tempo stijgen en moeten hogere eigen bijdragen betalen. Daarentegen kunnen de jongeren van nu, die met minder zijn en op jongere leeftijd al veel verdienen (en vanaf hun eerste carrièresprong in dure leaseauto's rijden die hun vaders nooit hebben gehad) hun eigen kinderen in een gesubsidieerde opvang doen, zodat het tweeverdienen (ook met tweede vrouw) veel makkelijker is geworden.

Dat laatste gaat overigens vooral ten koste van laagopgeleide jongeren en ouderen. Dat zijn de echte losers, al was dat vroeger ook al zo. Marxisten bekommerden zich daar in de jaren zeventig nog om, althans ze theoretiseerden daarover. Er waren zelfs (progressieve) studenten die zich solidair verklaarden met (progressieve) werkende jongeren. Zulke loony left zijn er gelukkig niet meer, en waar ze er nog wel zijn zorgen ze goed voor zichzelf, waardoor het met de economie een stuk beter gaat. Zo goed, dat ouderen het nu ook vaak beter hebben dan hun kinderen, wat uniek is in de menselijke geschiedenis. Ik zou zeggen: houden zo, want als ouders het slechter krijgen dan hun kinderen (wat vroeger heel normaal was), en ze niet meer de helpende hand kunnen toesteken als het even tegenzit, dan moeten de jongeren van nu zich pas echt zorgen gaan maken.