De toekomst begint nu

Uiteraard wilde iedereen het fijne weten van goeroe Jim Rogers en futuroloog Magnus Lindkvist, maar de verrassing van de middag was Skagen’s obligatie portfoliomanager Torgeir Høien. Deze macro-econoom was vier jaar lang bestuurslid bij de Noorse Centrale Bank. De spits werd afgebeten door routinier Jim Rogers en ook dit maal maakte hij de grond gelijk met de bankiers van de Centrale Banken, allemaal academici en bureaucraten. Maar de werkwijzen van de Centrale Banken zijn bekend, dus kan de belegger proberen hiervan te profiteren.

Rogers schetst een aantal beleggingen waar hij persoonlijk in gelooft, en zoals we van hem gewend zijn koopt hij wat hij aanbeveelt. Hij waarschuwt er meerdere keren voor dat zijn market timing slecht is en dat hij niemand wil adviseren zijn voorbeeld te volgen. Als eerste gaat zijn hart uit naar China. De aandelenbeurs daar staat bijna 70% onder haar grootste niveau aller tijden, en de kansen zijn legio. Tijdens het laatste nationaal volkscongres vorig jaar, heeft de nieuwe partijleiding besloten meer te investeren in bijvoorbeeld wegen, spoorwegen, gezondheidszorg, toerisme, webcommercie, duurzaamheid enz. Zoals Rogers al zegt, wie ben ik om niet in die sectoren te beleggen als de Chinese overheid daar massaal in gaat investeren. Het verleden heeft aangetoond dat het vijfjaarlijkse Nationale Volkscongres in de jaren daarna een wezenlijke en economisch niet te onderschatten impact had. De bewegingen in China versus die in Europa en de VS zijn tegenovergesteld. In China wil men de markt meer en de overheid minder invloed geven, terwijl de Amerikanen en Europeanen hard op weg zijn om de markt minder en de overheid meer zeggenschap te geven. Evenals de heer Høien is Rogers tegen hogere belastingen. Meer belastingen betekent dat mensen meer gaan ontspanning dan voor werk (harder werken loont nauwelijks) en dus voor meer consumptie dan voor investeren. Uiteindelijk frustreert dit de economische ontwikkeling van een land.

Rogers en Høien verschillen op korte termijn over beleggen in Japan. Beiden zijn het er over eens dat de stimuleringsmaatregelen in Japan dermate buitenproportioneel zijn dat er een onbeheersbare berg schuld overblijft. Op de korte termijn ziet Rogers de aandelenkoers daar nog stijgen, maar Høien zou zijn vingers er niet meer aan branden. Als voorbeeld van een koopwaardig aandeel gaf Rogers de Japanse telecommer NTT. Het aandeel komt al twaalf jaar niet van zijn plaats en staat 70% onder het niveau van 2000. Daar komt bij dat Japanners tegenwoordig belastingvrij kunnen beleggen in aandelen, dus alle kans voor NTT. De Yen zou hij niet afdekken, want die gaat volgens beide heren nog fors lager.

Rusland is het derde land waar Rogers recent in belegd heeft. President Poetin mag het land dan wel als een KGB tsaar geregeerd hebben (aldus Rogers), recentelijk heeft hij meer oog voor buitenlandse investeerders gekregen. Sterker nog, hij wil van Moskou een financieel centrum maken. Als dit lukt zal de Russische beurs daar zeker van profiteren. Dus koopt hij de aandelen van de beurs zelf. De meeste koerswinst ziet Rogers (nog steeds) in de landbouwproducten. De prijzen en de voorraden zijn historisch laag. In de afgelopen 15 jaar zijn de landbouwprijzen gemiddeld met 18% gedaald. Welke prijzen doen dit na? Er zijn meer jongelui die public relations studeren, dan dat er belangstellenden voor een agrarisch bedrijf zijn. De gemiddelde leeftijd van een boer in de VS of Australië is nu 58 jaar, terwijl een Japanse boer gemiddeld 66 jaar oud is. Van alle beroepsgroepen is bij de boeren het zelfmoordpercentage het hoogst. Met andere woorden als de prijzen niet stijgen, is het straks over met deze voedselvoorziening.

Ook luchtvaartmaatschappijen kunnen zich in de belangstelling van Rogers verheugen. Niemand geeft nog een stuiver voor een luchtvaartmaatschappij, sommigen flirten zelfs met het bankroet. Toch is hij gecharmeerd van bijvoorbeeld het Scandinavische SAS of het Thaise NOK. Rogers zou geen dubbeltje beleggen in obligaties of aandelen van social media of technologie. Als het gaat over obligaties begint hij van mening te verschillen met Høien. Daar waar iedereen roept dat bijvoorbeeld de Amerikaanse overheid geld bij het leven drukt, legt de macro econoom rustig uit dat wat de Fed doet niets anders is dan schuldpapier (bezittingen voor de belegger) te substitueren. Door het opkopen van staatsleningen vervangt de FED een schuldbekentenis van de staat door een schuldbekentenis van de Centrale Bank. Hij ziet dan ook geen inflatie gevaar. Het zou anders zijn als de staat bankbiljetten zou drukken en deze uit een vliegtuigraampje naar beneden zou gooien.

Kern van Høien zijn betoog is de vergelijking van Fisher. Dit komt neer op de veronderstelling dat de reële rente gelijk is aan de nominale rente minus de verwachte inflatie. Doordat de Centrale Banken de nominale rente in de buurt van nul houden, daalt volgens Høien de verwachte inflatie. Hij sluit een overgang naar deflatie dan ook niet uit. Deflatie is slecht voor schuldenaren, maar hoeft niet slecht te zijn voor de economische groei. In de tijd van de Gouden Standaard was er geregeld sprake van deflatie in conjunctie met groei. Høien denkt dat ook 2014 een goed obligatiejaar zal worden. Het verschil tussen de rente van Zuid Europese en Noord Europese landen zal kleiner worden. Høien is aanmerkelijk optimistischer over de economische groei dan veel collega’s. Hij denkt dat Europa zo’n 2% gaat  groeien dit jaar en de VS zo’n 4%. De rente zal wat hem betreft tot 2017 extreem laag blijven.

Dat de werkgelegenheid in Europa aanmerkelijk minder groeit dan in de VS komt dat de Europeanen te lang afhankelijk zijn geweest van de maakindustrie. Door de hevige concurrentie uit bijvoorbeeld China is er veel werkgelegenheid verloren gegaan, en dat komt niet makkelijk weer terug. De Amerikanen profiteren veel sneller van een economische opleving. Onderschat nooit de Amerikanen! Al het politieke geharrewar noemt hij alleen maar theater.

Op korte termijn is Rogers ook positief over de VS en de dollar, maar op de langere termijn alweer een stuk minder. Goud zal uiteindelijk fors hoger gaan is zijn overtuiging, en de euro zal alleen overleven als er grote aanpassingen worden gemaakt. Høien denkt er min of meer hetzelfde over. Een muntunie kan alleen succesvol in combinatie met een fiscale unie, en een fiscale unie lukt alleen als er een politieke unie komt.

Ten slotte ventileert Høien nog zijn bezorgdheid over de Noorse economie. Er is heel veel geld gespaard, dat is het probleem ook niet maar de ene helft van de beroepsbevolking is ambtenaar terwijl de andere helft afhankelijk is van een subsidie of uitkering van de staat. Al vele jaren is er geen groei meer geweest van de Noorse productiviteit, iets wat de Amerikanen (zelfs de laatste jaren) wel hebben laten zien.

De futuroloog bevestigt de teneur van de andere twee sprekers, de toekomst begint nu. Denk niet aan nieuws maar aan nu’s. Als je in de toekomst wilt kijken, moet je dezelfde termijn in het verleden kijken. Leer van je mislukkingen, en vooral van die van anderen.