De overdaad van de gezondheidszorg

In onze jacht naar gezondheid maken we de mensen ziek. Dit was de boodschap en ondertitel van de omstreden lezing die de Amerikaanse arts Gilbert Welch onlangs in Den Haag gehouden heeft. Het is een belangrijk inzicht. Vanuit menselijk, maar ook zeker vanuit financieel oogpunt, is het goed om ons te realiseren hoe inefficient en duur wij de gezondheidszorg hebben gemaakt.

Het RefDag begint het verslag van de lezing met de luchtige introductie van Wench:

Het onderwerp van de lezing van Wench is 'overdiagnose'. Hedendaagse technieken als MRI- en CT-scans zijn volgens Wench zo geavanceerd, dat iedere kleine abnormaliteit in het menselijk lichaam aan het licht komt. De betreffende 'patient' is dan ineens 'ziek', ook al is er een grote kans dat er onder normale omstandigheden geen ziekte zou zijn ontwikkeld. Zo veranderen medische onderzoeken van vandaag de dag gezonde mensen in patienten.

Een goed punt van Wench. Maar naast overdiagnose zou ik nog een pijnpunt van de gezondheidszorg willen aanstippen. Noem het 'overbehandeling' of 'overfanatisme'. Het is een soort missie of controledrang, waarmee we ieder menselijk lichaam naar de norm van 'gezondheid' willen manipuleren. Nota bene zonder dat we ons afvragen of dat voor de mens in kwestie wel het beste is.

De basishouding in de gezondheidszorg is: als we kunnen manipuleren, dan gaan we dat doen. Zo krijgen bejaarden van achterin de 80 nog haast vanzelfsprekend een nieuwe heup als het lopen wat moeilijk gaat. Zo blijven we mensen lastigvallen met diëtistische of fysiotherapeutische adviezen die ze niet willen en gaan opvolgen. En zo ben je abnormaal wanneer er kanker bij je is geconstateerd, maar je bedankt voor de molen van de operatie, bestraling en chemokuur.

Het is niet alleen de werkelijke 'ziekte' van de bevolking of de gigantische overhead die de gezondheidszorg duur maakt. Het is ook onze mentaliteit. Onze gezondheidszorg is vormgegeven op basis van de principes 'meten is weten', 'langer leven is beter' en 'manipuleren moet'. Uiteraard is dit niet zo gemakkelijk te veranderen, immers: op deze manier houdt de gezondheidszorg zichzelf in stand. Een chirurg die te vaak zegt dat opereren niet noodzakelijk is zet zijn eigen baan op het spel. Maar als we echt het beste voor mensen willen - en dat lijkt me het ideologische fundament van de gezondheidszorg -, dan is het nodig dat we inzien wat we nu eigenlijk doen.