De Haagse politiek kan wel wat meer ernst gebruiken

Hans Wiegel en Bram Peper traden op in het zondagse discussieprogramma Buitenhof en hadden het geweldig naar hun zin. Ginnegappend legden ze uit hoe het in hun tijd toeging en hoe het huidige kabinet de komende twee jaar moest 'doorpakken'. Maak ook eens wat af, legde Peper uit, en denk over het volgende jaar heen. Nu dacht ik dat politiek een serieuze zaak was, maar daar hadden deze oud-bewindslieden geen last van. Wiegel en Peper zijn politieke dieren die de klappen van de zweep kennen en dat graag laten weten. Getapte mannen onder het journaille, waar het idee bestaat dat het kabinet-Rutte, dat er nog geen twee jaar zit, zijn hervormingsagenda op de rails heeft staan en is uitgeregeerd. Dat vonden beide heren onzin (terecht), maar verder verbaasde ik me erover hoe oppervlakkig hun kijk op de Haagse binnenwereld was. Het kabinet van VVD en PvdA heeft het naar hun idee tot nu toe heel aardig gedaan, maar krijgt daar in de beeldvorming nog niet de verdiende waardering voor. Dat is gevaarlijk met het oog op de Statenverkiezingen in maart (de heren denken vooruit), met een PvdA die in de peilingen op elf zetels staat en een VVD die ontspannen uit de zomer is gekomen omdat Mark Rutte na de vliegramp met de MH-17 een staatsman is gebleken. Dat was alles.

Ik stond paf over zoveel opgeruimdheid. Mijn beeldvorming is een hele andere. Niet dat ik een liefhebber ben van het weghonen van minister-presidenten (zie: Premier Rutte verdient nu alle steun). Maar het lijkt mij totaal verkeerd om je na een waardig optreden bij zo'n vliegramp, wat toch een onderdeel is van je taak, op de borst te laten slaan. Frans Timmermans liep de afgelopen weken alweer als een praalhans rond omdat hij volgens onze media zoveel indruk had gemaakt met zijn ferme toespraak in de VN. Dan ga je echt denken dat alle geschoktheid gespeeld was en dat het toch vooral draait om de ego's van onze dames en heren politici. De ramp in Oekraïne is alweer vergeten met VVD'ers die ontspannen van vakantie zijn teruggekomen, PvdA'ers die zich vooral zorgen maken om beroerde peilingen, en journalisten die vinden dat het kabinet is uitgeregeerd. De wereld staat in brand, en misschien bestaat aan het eind van de week na het Schotse referendum het Verenigd Koninkrijk niet meer, maar in Den Haag draait alles rustig door. Ik ben een voorstander van onverstoorbaarheid, zeker van politici, maar dan moet daar wel reden voor zijn. En reden voor Haagse tevredenheid zie ik helemaal niet.

Zo bestaat de grondzee van ontevredenheid die we nu aan de overkant van de Noordzee zien ook hier. Misschien is die nog wel sterker dan in het zinkende Groot-Brittannië. Niet alleen omdat de kiezers op drift zijn geslagen (volgens Peper sinds 1994; hij telt de Paarse jaren negentig al mee), maar omdat de Nederlandse politiek door het grote verloop aan het Binnenhof zwaar aan soortelijk gewicht heeft ingeboet. Wiegel en Peper zouden dan gekscherend opmerken dat dit komt doordat er geen Wiegels en Pepers meer zijn. Wie weet hebben zij daar zelfs een beetje gelijk in. Ik zal niet zeggen dat in Den Haag alleen nog beeldvorming regeert. Dat was vroeger ook al zo. Wel zie ik veel meer onervaren jongelingen die gevoeliger zijn voor hun eigen carrière en de waan van de dag. Waar het vooral aan schort zijn politici die boven hun ambtenaren staan en op een heldere manier uitleggen waarmee ze bezig zijn. Of wat ze van plan zijn. Of wat ze hebben gedaan. Of waar het goed voor is. Of - het allerbelangrijkste - zelfstandig nadenken en op grond van eigen analyses ook nog eens een goed beargumenteerd en desnoods afwijkend standpunt innemen. Politici, vooral de opgewekte lachebekjes van de VVD, willen de stemming erin houden en vertellen voortdurend dat we niet zo somber moeten zijn. Bij de PvdA is het andersom, maar roepen ze na elke nederlaag de overwinning uit en vertellen ze hoe geweldig Wim, Wouter, Job, en nu weer Diederik het hebben gedaan. Bij zulke peptalk zakt mij de moed in de schoenen en voel ik me juist niet serieus genomen. En ik denk dat ik niet de enige ben.

Wat ik heel erg miste bij Wiegel en Peper, was een uitleg waarom de kiezers zo op drift zijn en wat dat te maken heeft met de Haagse politiek. Je kunt wel zeggen dat dit komt door de globalisering die veel mensen onzeker maakt (dat zeiden ze overigens nu niet), of dat we moeten wennen aan minderheidskabinetten en abnormale verkiezingsuitslagen (dat zeiden ze wel), maar dat verklaart niet hoe het komt dat een kabinet waar Wiegel en Peper zo over te spreken zijn in de peilingen na amper twee jaar nog maar veertig zetels haalt. Dat is minder dan een derde van de kiezers. Het zal best dat het electoraat wispelturig is, maar dat is in de hand gewerkt door alle gelegenheidsakkoorden die de laatste twee jaar over het land zijn uitgestort. Dat gebeurde per overval, niemand was daarop voorbereid, laat staan dat er een echt debat aan vooraf was gegaan. Het ene portie daadkracht was nog niet van kracht (of ongedaan gemaakt), of daar kwam het volgende portie alweer overheen. Geen mens kon en kan er een touw aan vastknopen.

Dat geldt voor het buitenlands beleid: waarom weg uit Afghanistan en wel naar Mali, en dan weer graag met F-16's in de voorhoede tegen ISIS? Het geldt nog meer voor de sociale zekerheid, waar modieuze en slecht doordachte opvattingen de toon zijn gaan zetten. Vooral bij sociaal-economische onderwerpen, die technisch zijn en taai, laten onze politici zich inpakken door wat het bedrijfsleven en financieel specialisten nodig achten. Als het kabinet-Rutte de komende twee jaar iets moet doen, dan is het uitleg verschaffen. Leg eens in eigen woorden uit waarom de AOW-leeftijd omhoog moet als steeds meer mensen ruim voor hun zestigste buitenspel komen te staan en er geen arbeidsmarkt voor ouderen is. In de zorg staat een gigantische hervormingsoperatie te wachten, waarbij het rijk allerlei taken overhevelt naar de gemeenten. Het wordt gebracht als zorg die dichter bij de mensen komt te staan, maar je hoeft geen profeet te zijn om in de uitvoering allerlei organisatorische rampen te voorzien. Is het wel verstandig om steeds weer allerlei zorgstelsels op de schop te nemen? Dan hebben we het nog niet over alle gekten in de milieupolitiek, de ongerijmdheden in het bankwezen, of het geschipper met de aftrek van hypotheekrentes of eigen bijdragen van ouderen (die in de beeldvorming steeds vaker als 'rijk' worden gezien). Houd eens op om je steeds achter 'Brussel' te verschuilen en achter een drieprocentsnorm waar overal de hand mee wordt gelicht. Dat is des te erger omdat alle Haagse politici het beeld verspreiden dat Nederland (en soms Duitsland) het enige deugdzame land ter wereld is. Dat lijken ze nog te geloven ook. Nou, ik niet en ik denk dat ik daarin niet alleen sta.

Rutte uitgeregeerd? Het belangrijkste moet hij nog doen. Uitleg geven wat hij de afgelopen jaren heeft gedaan en het beeld afschudden dat het in Den Haag alleen om mooie cijfers gaat. Want politiek die ook volgens de politici zelf alleen nog om beeldvorming draait, oogst wantrouwende kiezers en kiezers die nergens meer in geloven. Zeker niet in politici. Alleen ernstige politici die weten wat zij doen en alle borreltafels en talkshows op televisie mijden, kunnen dat nog corrigeren. De oude wijze J.L. Heldring zei het al: zelfs in het insidersprogramma Buitenhof is het te veel lachen, gieren, brullen. Niet goed voor de beeldvorming dus.