De gestigmatiseerde roker

Zo stond er in de Volkskrant van 8 april een artikel ‘Uit de as herrezen’ waarin de auteur de zorgen beschrijft over het toenemende tabaksgebruik in series en films. Voor je het weet nemen mensen dat gedrag immers over en wordt roken weer een normale zaak, de gruwel! Indien de risico’s op imitatiegedrag daadwerkelijk groot zijn, kun je je afvragen of films niet in hun geheel verboden zouden moeten worden. Moeten we ons anders immers geen zorgen maken over de vele massamoorden, verkrachtingen en het zwaardere drank- en drugsgebruik? Na het succes van Der Untergang is het wachten op de nieuwe Hitler.

Die blindheid die de tabaksmoralisten bezitten wordt ook maar weer aangetoond door het noemen van Breaking Bad’s Jesse Pinkman. Hij zou met zijn rookgedrag een slecht voorbeeld geven. Dat diezelfde Pinkman regelmatig Chrystal Meth maakt en gebruikt, mensen vermoord in de serie en er in het algemeen een levensstijl op na houdt die door niemand gezond kan worden genoemd, wordt onbenoemd gelaten. Als het risico op imitatiegedrag daadwerkelijk reëel is, zouden mijn prioriteiten in elk geval niet bij het tabaksgebruik liggen.

Moeten we ons niet afvragen of we niet veel verder zijn doorgeschoten dan we zelf doorhebben? Inmiddels zijn we aanbeland op het punt waarop roken nog bijna als verwerpelijker wordt gezien dan een massamoord. Niemand schrijft krantenartikelen vol over de orgiën van geweld en het drank- en drugsgebruik in films. Waarom zou je ook; in de eerste plaats weerspiegelt een film de werkelijkheid, waarin nu eenmaal gerookt, gedronken en gesnoven wordt en waarin geweld hoogtij viert. Aan de andere kant is en blijft het fictie; niet bedoelt om iets te leren maar om een verhaal te vertellen. Roken kan zo’n verhaal ondersteunen, op eenzelfde manier als drank- en drugsgebruik dat kunnen. De romantiek van het aanbieden van een vuurtje, de sfeer van een rokerige kamer, het drama in de dovende sigaret, het voegt iets toe.

De paternalisten hebben met hun oorlog tegen de sigaret de tabak de taboesfeer ingeduwd, dusdanig dat het weer spannend is. Alles wat verboden is, is immers lekker. Het publiek is het moraliseren moe geworden. Niet voor niets zijn een aantal van de populairste series (waarin overigens ook gerookt wordt) Breaking Bad en House of Cards waarin schurken een hoofdrol hebben, waarbij het me overigens zou verbazen als het aantal methcooks als gevolg van imitatiedrang is toegenomen. Maar het ergste is volgens de moralisten nog dat het niet enkel schurken maar ook verstandige mensen zijn die roken in films en series. Want in het echt rookt ‘goed volk’, zoals de Volkskrant dat zou noemen niet. Genieten is immers voor het plebs, roken is ‘white trash’. Daarmee maar negerend dat bijna één-vijfde van de hogeropgeleiden in Nederland rookt.

In de VS bestaan er inmiddels groepen die de sigaret uit alle films en series willen bannen, vaak inclusief de films die zich in een andere tijd afspelen, niets minder dan de reinste geschiedvervalsing. Grote filmproducenten werken daar vaak aan mee. Zo was het tabaksgebruik van kettingroker Walt Disney (twee pakjes per dag), ondanks aandringen van Disney-vertolker Tom Hanks in de film Saving Mr. Banks enkel te zien door het vluchtig uitdoven van een sigaret. Dat die ontwikkeling nu door HBO, AMC en Netflix wordt tegengewerkt (deels om zich af te zetten tegen de rest) is alleen maar een goede zaak.

“What’s drama but life with the dull bits cut out?” zei Alfred Hitchcock al eens. Nu roken niet langer saai is, maar spannend gemaakt is, is het niet onlogisch dat we meer rook op het scherm zien. Helden of schurken, we houden van mensen die risico’s durven te nemen op het scherm, of dat nu door snelle auto’s, heftige actie of roken is. Laten we eerlijk zijn, is dat sigaretje tussen het geweld door werkelijk zo erg?