De euroramp
Nederland is in de ban van de miljoenennota en daardoor raken zaken zoals de Eurozone en de EU een beetje uit het zicht.
Helaas is het echter zo, dat de gebeurtenissen in de eurozone meer gevolgen hebben voor ons schone Nederland dan de kleurloze miljoenen nota.
Ik constateer al zo vaak dat men in Nederland -als onderdeel van de eurozone- veel te weinig aandacht schenkt aan de eurozone als belangrijke factor in de Nederlandse financiën.
In een reactie een dezer dagen heb ik dat wat uitgewerkt. Ik stelde, dat de Nederlandse begroting niet los kon worden gezien van de ontwikkelingen in de eurozone, en dat bezuinigingen in Nederland in de toekomst gebruikt zullen gaan worden om de tekorten in de zwakke lidstaten op te vullen, die weigeren te hervormen en die niet -zoals wij- een stapje terug willen doen.
Ik haalde daarbij aan de val van de euro van 1.39 dollar tot 1.28 dollar aan, veroorzaakt door de beloftes van Draghi om over te gaan tot het verlenen van zowat gratis leningen aan de banken, het opkopen van ABS-stukken en verdere Quantitative Easing, die de waarde van de euro, ook ónze munt, enorm deed dalen, in feite een devaluatie van de euro van 9% in enkele maanden. En dito koopkrachtverlies voor ons.
Deze daling is zelfs nog niet genoeg voor landen als Frankrijk en Italië, die een daling tot $1.20 willen zien en door die waardevermindering denken geen haast te hoeven maken met de broodnodige hervormingen in hun eigen land, omdat door die waardedaling en de daardoor verbeterde concurrentiepositie en verwachte toegenomen export, dat overbodig zou maken. Ja, voor de korte duur, want zonder sociale ombouw in die landen verandert er structureel niets niets en zal er alleen daling van de koopkracht door worden veroorzaakt met alle gevolgen van dien.
Maar voor ons is de euro ineens zo'n 9% gedevalueerd. We zijn in een klap vergeleken met de dollar een stuk armer geworden.
Dat is één aspect. Maar Nederland heeft een tekort van minder dan 3% en een staatsschuld van slechts 75% (nu door de virtuele toename van het BBP slechts 72%). In de eurozone is het gemiddelde begrotingstekort dit jaar weer boven de 3% en ligt de staatsschuld op 95%. Voor de komende jaren zal hier -gezien de altijd toch al te optimistische prognoses- nauwelijks verandering in komen. Dit zal in de toekomst betekenen, als er zoals gepland een eurozone begroting zal moet komen, dat er dan in de eurozone een herverdeling van fondsen en schulden zal komen, die er toe leidt, dat gelden uit ons land (en de andere noordelijke landen) zullen vloeien naar de zuidelijke landen en Frankrijk zonder enige inspraak of corrigerende controlemogelijkheid van ons parlement.
Natuurlijk kun je de kop in het zand steken en denken dat het zover niet zal komen. Maar de zuidelijke landen die hieruit hun voordeel zouden trekken zijn in de meerderheid. We zien dat nu al in de besluitvorming van de ECB, waar het zuiden oververtegenwoordigd is vergeleken met het noorden en de politiek (want het is politiek en geen monetair beleid) duidelijk gericht is op de crisis in de zuidelijke landen en het noorden geen enkel voordeel biedt en zelfs nadeling voor hun ontwikkeling is.
Bezie de toestand in Italië. In de Financial Telegraph wijdt Evans Pritchard er een vlijmscherp commentaar aan (zie de komende weekendbijlage, red.). Dit jaar wordt een krimp van 0,4% voorspeld door de OESO, in 2015 gevolgd door een schamele groei van 0,1%. Wel blijft Italië binnen de befaamde (en eigenlijk zinloze) 3%, maar dat zal de staatsschuld omhoogstuwen naar 145% van het BBP volgens een strateeg van de Mediobanca. Per jaar 5% erbij. Als Draghi niets doet is Italië dood.
De industriële productie is van juni op juli met 1% gekrompen; 1,8% op jaarsbasis. Sinds 2008 is de industriële productie met 20% gekrompen. Renzi, door de eurocraten bejubeld als een soort reddingsengel, is door de realiteit ingehaald. Zijn eerste gok, een groeiende eurozone waarop hij kon meesurfen, is niet uitgekomen. Nu is er de keus, op de traditionele weg doorgaan en het lot van Frankrijk delen of met een beter idee komen. Evans Prichard haalt Zolt Darvas aan, van de Bruegels Think Tank, die meent dat het BBP van Italië vlak is of zelfs krimpt, waardoor een stijgende schuld ontstaat die tot de ondergang leidt. Alleen een ingrijpen van Draghi kan soelaas bieden, maar de TLTRO's zullen tekortschieten en alleen de balans van de ECB vergroten. Uitsluitend het opkopen van assets zou ruimte kunnen scheppen.
Over Frankrijk behoeven we niets anders te zeggen, dan dat ze voor de zoveelste keer Brussel om verzachting van de regels moeten vragen, waar Duitsland vooralsnog niet erg toegefelijk op blijkt te reageren. Illustratief voor Frankrijk, het was geloof ik in Lepoint dat de retorische vraag werd gesteld "wie kan Frankrijk redden?" in plaats van "wat moet Frankrijk doen?". Illustratief ook, omdat consequent niet Frankrijk maar anderen de schuld krijgen van de Franse onmacht om orde op zaken te stellen. Noch in 2014 noch in 2015 kan Frankrijk aan de 3% voldoen en blijft de staatsschuld stijgen.
De Duitse pers oordeelt hard over Frankrijk, die Welt interviewt BGA voorzitter Anton Börner. Hij vindt dat de EU en de Bondsregering keihard moeten zijn voor de landen die geen hervormingen door willen voeren, zoals Frankrijk. Hij betwijfelt of President Hollande werkelijk de politieke kracht heeft om de nodige hervormingen aan te pakken.
Een nieuw plan houdt nu in door de Europese Investerings Bank (die daarvoor uiteraard de nodige fondsen van de belastingbetaler moet verkrijgen) rechtstreeks kredieten te verschaffen aan het bedrijfsleven om zo de onzekere en oncontroleerbare omweg ECB - banken - bedrijfsleven te vermijden. Dat verandert echter niets aan het soort deflatiegevaar dat de eurozone bedreigt (met uitzondering van Duitsland en Nederland overigens). Zo geld vrijmaken voor investeren in het bedrijfsleven heeft zin als er een gekrompen geldmarkt is en geen geld beschikbaar is.
Er is echter een overmaat van geld op de kapitaalmarkt en er is geen supply crisis maar een demand crisis. Het mankeert niet aan geld bij de banken maar aan geld bij de consumenten. Het is zinloos om geld proberen te pompen in een industrie die geen afzet heeft. Het zou de export kunnen bevorderen, maar alleen export naar buiten de eurozone heeft zin. Dan is er de factor productiekosten. De productkeuze die bepaalt of er vraag op de wereldmarkt zou zijn. Duitsland is daarin geslaagd, maar of dat Italië of Frankrijk zou lukken valt te betwijfelen. De enige gang voor die landen is die naar Canossa: de bittere pil van de hervorming die de levensstandaard behoorlijk zal aantasten; dezelfde gang die Spanje, Portugal en Ierland hebben afgelegd. Ook Griekenland heeft die weg afgelegd, maar daar alleen de werkende bevolking. Of die gang in de toekomst de oplossing zal blijken te zijn geweest is ook nog lang niet zeker. Uit de afgrond waarin zij zijn gestort zich omhoog te worstelen eist wellicht te veel.
Maar of Frankrijk en Italië zich een dergelijke gang kunnen veroorloven valt te betwijfelen. Zij zullen blijven aandringen op geldverruiming, geld bijdrukken hetgeen alleen uitstel van executie zal betekenen. Zij hebben al veel te lang gewacht en de offers zullen door hun bevolkingen niet geaccepteerd worden.
De OESO verlaagde zijn verwachting voor de economische groei in de eurozone in 2014 naar 0,8 procent. In mei werd nog een vooruitgang met 1,2 procent voorspeld. De voorspelling voor 2015 werd verlaagd van 1,7 naar 1,1 procent. Een groei die ver achterblijft bij wat nodig is. Ondanks die kleine groei blijven immers de staatsschulden met het begrotingstekort toenemen en blijft de schuldenspiraal in stand gehouden.
Dat is de eurowereld waarin het kleine Nederland verkeert, weliswaar de vijfde grootste wat BBP betreft maar in macht binnen de eurozone een dwerg. Dit is ons toekomstig financiële kader. De vraag of de euro ons nu voordeel of nadeel tot nu toe heeft opgeleverd is irrelevant en valt in het niet bij de bedreigingen die de toekomst voor ons inhouden. Niet bedreigingen van onze makelij maar die van de landen aan wie wij ons lot hebben verbonden.
Zou het er buiten voor ons beter vergaan? Ik geloof het zeker als we lid zouden kunnen blijven van de EEG oftewel vrijelijks met alle Europese landen handel zouden kunnen blijven voeren.
Het is opvallend dat de Britse pers, hoewel GB buiten de eurozone leeft, meer aandacht aan de eurozone besteedt dan onze vaderlandse media die alleen de politiek na-papagaaien. Ook de Duitse pers laat steeds meer en steeds kritischer berichten uitgaan. Is er dan toch nog hoop?
