De cultuurmoslim staat zelden open voor de ware islam

Het verschil tussen islamitische cultuur en de islam zelf.

Na veel gesprekken met moslims uit alle lagen van de wereldbevolking en meerdere gradaties van geleerdheid, blijft een bepaald sociologisch mechanisme intrigeren. Met name bij de zogenaamde cultuurmoslim, die nagenoeg alles wat hij denkt te weten van het geloof baseert op de realiteit van zijn directe omgeving, merk ik een irrationele vasthoudendheid aan streekgebonden normen en waarden. Een geloof waarop de daadwerkelijke theologie ogenschijnlijk maar weinig invloed heeft ten tijde van een confrontatie, behalve op dat van hen die onze media stelselmatig (ten onrechte) wegzetten als radicaliserend.

Zo kan het zijn dat ik een moslim vraag of vrouwenbesnijdenis islamitisch is. De ervaring leert dat de gemiddelde moslim met grote verontwaardiging spreekt over deze praktijk. De moslim in kwestie heeft dikwijls een oprechte afkeer van vrouwenbesnijdenis, die overeenkomt met die van de meeste Westerlingen. Wat beiden gemeen hebben is dat zij vanuit hun gezond verstand redeneren. Het is namelijk zo, voor degene die het nog niet wisten: moslims zijn net mensen. Over het algemeen doet de gedachte aan het besnijden van meisjes, hun kin net zo ver terugtrekken als die van u en mij (al moet ik eerlijk toegeven dat ik hier nog nooit een meetlat naast gehouden heb).

Maar vervolgens durft de gemiddelde moslim zonder blikken of blozen te stellen dat het absoluut niet islamitisch is om een mes te zetten in de edele delen van een pre puberaal meisje. Ze verwijzen daarbij vaak naar hun eigen cultuur in een land als Marokko of Turkije. Maar zijn Marokko en Turkije de islam? Is er überhaupt een land dat de volledige islam in praktijk uitdraagt? Het antwoord is natuurlijk 'nee'. Wat echter wel bestaat - en tevens de motivering achter onze zorg omtrent islam is - zijn mensen die de volledige islam willen implementeren in hun directe omgeving en daarbuiten. Om die reden is het nodig de werkelijke islam op betere gronden te kwalificeren dan een lokale culturele beleving van het moslim-zijn. Theologische gronden bewijzen in elk geval onomstotelijk dat vrouwenbesnijdenis in de meeste soennitische sub-stromingen niet alleen is toegestaan maar zelfs als een eerzame handeling wordt gezien.

Wat of wie is dan wel de islam?

Als we onder de mensen binnen het geloof willen uitvogelen wat de islam leert, zullen we er niet uitkomen. Immers: zoveel mensen, zoveel meningen; zoveel landen, zoveel ontelbare tradities. We moeten derhalve te allen tijde naar de wortel: de Koran en aanvullende hoogwaardige islamitische bronnen. Vervolgens is het van cruciaal belang de grootst mogelijke consensus binnen de gehele islamitische theologie aan te tonen, om met enige zekerheid te stellen wanneer iets wel of niet islamitisch is. Daarnaast is het raadzaam alleen moslims die zich bevinden binnen de stroming(en) waarvan de doctrine wordt aangehaald op het gestelde aan te spreken (zoals men een protestant logischerwijs zal confronteren met protestantse doctrine, niet met katholieke exegese).

Een zuiverder wandelpad bij het voeren van een islam-dialoog met moslims ken ik niet. Wanneer we de culturele beleving van een moslim zomaar aannemen als zijnde een islamitische waarheid, doen we de islam zelf in veel gevallen onrecht aan. Daarbij ligt het voor de hand dat de gesprekspartners elkaar naar de mond praten middels subjectieve relativeringen en daardoor alle fundamentele houvast beginnen los te laten. Deze ongefundeerde uitwisseling van 'common sense argumenten' zal ons doen verdwalen in de chaos van schijnconsensus met betrekking tot het onderwerp zelf: de islam.

Moslims komen zelf natuurlijk veel vaker voor de vraag of iets wel of niet islamitisch is. Men zou zeggen dat deze individuen daarbij de theologische weg van waarheidsvinding bewandelen, zoals hierboven geschetst. Mijn ervaring wijst echter in een andere richting voor wat betreft de meeste moslims. Zelfs het aanvoeren van bewijzen, die worden gesteund door vele historische geleerden binnen de eigen stroming, leidt nauwelijks tot zelfs maar het voornemen om over te gaan tot herziening van een mening. Dit kan een aantal redenen hebben. Ik zal drie mogelijkheden kort behandelen: 1. Gezichtsverlies. 2. Het feit dat ik een kaffir (ongelovige) ben waarvan nooit islamitische doctrine mag worden aangenomen. 3. Het feit dat men het gladde ijs van voortschrijdend inzicht niet durft te betreden, daar dit tegelijkertijd betekent dat de warme deken van onwetendheid zal worden weggetrokken.

Gezichtsverlies en mijn niet-moslim status spelen alleen een rol op het moment dat ik er nog bij zit om het instortende huis te aanschouwen. Daarna kan de moslim echter gemakkelijk en zonder gezichtsverlies op zoek naar de bronnen, om te zien of die kaffir wel de waarheid sprak. Punt 3 is dan ook de meest plausibele. Ter illustratie geef ik een praktijkvoorbeeld. Een bevriende moslima was, vanwege de vertrouwensband die wij hebben, geneigd om mijn beschrijving niet zomaar uit het raam te gooien. Met het onderwerp waarmee ik haar bekend had gemaakt, ging zij dan ook naar twee sjeikhs (geleerden). Beide heren bevestigden haar dat degene van wie zij vernomen heeft dat de profeet Mohammed en zijn kompanen op grote schaal slavinnen bezaten waarmee zij ook ongetrouwd seks hadden, het bij het juiste eind heeft. Hierdoor raakte zij zo teleurgesteld en boos dat zij haar onderzoek staakte uit angst voor wat zij nog meer zou ontdekken, zo luidde haar uitleg. Zonder volledig te beseffen dat haar afgrijzen van het door mij gestelde uiteindelijk een afgrijzen van de islam bleek te zijn, koos ze ervoor te vertrouwen dat het wel goed zit met het geloof dat zij vanaf haar geboorte heeft meegekregen. Begrijpelijk vanuit sociologisch oogpunt, maar ver verwijderd van zuivere waarheidsvinding. Moslims die de ware islam onderzoeken en overtuigd volgeling van Mohammed willen blijven, dienen dan ook te zijn voorzien van een sterke maag en een blind geloof. Anders neemt gezond verstand het over en zal hun geloof in de islam zonder meer afnemen. Dit gebeurt vele van hen vandaag de dag in zowel het Oosten als het Westen. En afvalligheid is voor de moslim een vooruitzicht dat de kin nog verder doet terugtrekken dan de gedachte aan vrouwenbesnijdenis.

Maar u, "o ongelovigen", die niet worden beperkt door emotionele verbondenheid met familie en cultuur. Maak niet de fout die zij maken. Raadpleeg de bronnen als u de islam op waarde wilt schatten aangaande onderwerpen als het kinderhuwelijk, vrouwenbesnijdenis, slavernij, abortus, eerwraak, discriminatie, xenofobie en expansiegerichtheid. U kunt het de moslim op het werk vragen, maar weet dat hij of zij waarschijnlijk geen geleerde is en zich vrijwel uitsluitend beroept op zijn culturele versie van de islam, waarmee deze u tracht te overtuigen van zijn of haar eigen gezond verstand dat dikwijls overeen zal komen met dat van u. U begrijpt ongetwijfeld de cirkel waarin u zich dan bevindt. De leiders van de islam, de mensen met het geld in landen als Saoedi-Arabië, die jihadisten in Nederland ronselen en opleiden, staan echter een hele andere islam voor. En die islam is, helaas, veel meer gefundeerd in de authentieke theologische bronnen dan in lokaal heersende culturele gewoonten.