Column Paul Cliteur: Landelijke dagbladjournalistiek is monocultureel en monopolitiek geworden

Filosoof Sebastien Valkenberg had een interview in Trouw dit weekend over zijn onlangs verschenen boek Policor in de polder: hoe politieke correctheid ons dom maakt. Het is een mooi interview over een mooi boek. En het geeft te denken.

Valkenberg omschrijft politieke correctheid in het interview als “een klamme deken van conformisme en denkdwang”. Die deken stemt de filosoof “mismoedig”, hoewel niet “apocalyptisch”.

Dat is een mooi begin, maar heeft wat mij betreft verdere verduidelijking nodig. Ik ben geneigd het zo te zien.

Allereerst is daar denken. Denken gaat (als het goed is) alle kanten op. Het volgt een eigen logica en het heeft respect voor de feiten.

Maar tegenwoordig zijn we in de ban van politiek correct denken. Dat is een denken dat niet meer vrij alle kanten uitgaat, maar zich beweegt binnen vooraf geslagen piketpaaltjes. Piketpaaltjes van morele en politiek aard. Bepaalde dingen mogen niet gedacht worden. Bepaalde feiten mogen niet bestaan. En dan bestaan ze dus niet. Althans dat denkt men en vooral zegt men, in de politiek correcte cultuur die ons tegenwoordig omringt (je wordt als policor denker ook geacht dingen te zeggen waarvan je eigenlijk wel weet dat ze onwaar zijn en die je dus ook niet echt “denkt”).

Natuurlijk is dit allemaal heel abstract opgeschreven, maar het boek van Valkenberg zit vol met voorbeelden die het verschijnsel aanschouwelijk illustreren. Uitgevers in de Verenigde Staten die “sensitivity readers” inhuren: proeflezers die waarschuwen voor passages waar de politiek correcte inquisitie waarschijnlijk over gaat blaffen. Mohammed die uit Dante’s Hel moet worden gered, terwijl de pausen erin blijven. Jan Wolkers’s Turks fruit (1969) die bij filmwetenschappen in Utrecht in de ban gaat, want “te confronterend”. En natuurlijk voorbeelden ontleend aan Nederlandse universiteiten, tegenwoordig centra van politiek correct denken.

Interessant vond ik dat Valkenberg werd geïnterviewd in Trouw. Deze krant is namelijk, net als de andere landelijke dagbladen, sterk gestempeld door politieke correctheid. Diversiteit is verdwenen uit de dagbladpers. Leg maar eens hoofdredactionele commentaren van Trouw, NRC Handelsblad, De Volkskrant, Algemeen Dagblad en zelfs De Telegraaf naast elkaar. Vlak de bron weg en laat een vriend of lid van het gezin raden uit welke krant iets afkomstig is. Resultaat: het valt niet meer te zeggen waar iets vandaan komt. Het is allemaal hetzelfde. Echte diversiteit, alle diversiteitspraat ten spijt (“diversity talk”), is verdwenen. We lezen dus allemaal hetzelfde.

Ja, er is nog een vleugje oude diversiteit. Nederlands Dagblad en Reformatorisch Dagblad kan je nog herkennen. Er is ook nieuwe diversiteit: De Dagelijkse Standaard of een van de andere nieuwe online media. Maar de landelijke dagbladjournalistiek is monocultureel en monopolitiek geworden.

“Waarom is dat erg?”, vraagt de Trouw-journalist aan Valkenberg. Goede vraag. Ik zou daar wel een antwoord op willen geven, maar dat kan ik nu niet doen, want dan wordt dit kort bedoelde stukje te lang. Maar ik kom daar op terug.