Column Ozair Hamid -- 'Code Zwart: Wie heeft recht op beademing als er niet genoeg plek is op de IC?'

IC-bedden die niet beschikbaar zijn, steeds wanhopigere ouderen en artsen die de mogelijkheid krijgen om hun morele gedachtengoed toe te passen in de werkelijkheid. Is het niet bevreemdend dat het leven van een individu afhangt van de desbetreffende arts? Regelgeving is er op dit gebied, maar ruimte voor interpretatie is zeker aanwezig.

Vastgesteld moet worden is dat een individu van de beademing afhalen in principe verantwoord kan zijn. De leer van het dubbele effect – voor het eerst beredeneerd door de christelijke theoloog Thomas van Aquino – betoogt dat een neutrale actie, met negatieve externe effecten, moreel gerechtvaardigd kan zijn als de bedoeling van een bepaalde actie goed is. Het afstaan van een IC-bed met daarin een persoon met een overlevingskans van 1%, om zo een 12-jarige, met een overlevingskans van 99%, te kunnen laten ademen is volgens deze christelijke leer gefundeerd.

Maar waarom de plek dan niet afstaan aan een succesvolle filantroop? Utilisten zouden de plek schenken aan iemand die het meest bijdraagt aan het algemene nut. Vraag is vervolgens of het algemene nut ook goed is, want het algemene geluk (genot-kosten) komt niet altijd tot stand door goed handelen. Het onderdrukken van homo’s draagt is sommige samenlevingen bij aan het algemene geluk. Religieuze extremisten zijn namelijk gelukkiger wanneer homo’s worden onderdrukt. De kosten van deze onderdrukking is marginaal in deze samenlevingen. Niemand – behalve homo’s en een klein groepje progressieven – stoort zich hieraan. Te concluderen valt is dat het onderdrukken van homo’s ethisch verantwoord en goed is volgens deze moraalloze filosofie, terwijl het in werkelijkheid verwerpelijk is.

Of maken we totaal geen onderscheid op basis van relevante kenmerken, zoals Verlichtingsfilosoof Immanuel Kant betoogde? De categorische imperatief leert ons immers dat mensen een doel zijn, en geen middel. Een mensenleven inzetten om een mensenleven in te zetten is dus ook niet de bedoeling. Maar moet dit echt een universeel gegeven zijn? Want als alle ouderen uitgaan van dit principe, leven we toch in een samenleving waarin extreem individualisme overheerst. Is extreem individualisme verenigbaar met een verbonden samenleving?

Dit zijn vragen en dillema’s waar het van belang is om publieke consensus te bereiken. Mensen die de overheid aanklagen met artikel 2 EVRM in de hand, poging tot genocide o.i.d. is niet wenselijk. Verder kan het voeren van dit maatschappelijke debat leiden tot opstandjes, die het werk van intensivisten bemoeilijkt. Ga het debat niet uit de weg en bereik consensus over de handelingswijzen tijdens code zwart om zo deze zwart dagen te verlichten.