Column Jan Roos: Als je iets hoort dat je niet bevalt, dan is het Russisch nepnieuws

Het dubieuze aan de claim dat alles zo'n beetje Russisch nepnieuws is dat er geen bewijzen worden getoond: het is bangmakerij uit de periode van de Koude Oorlog. Het interessante is dat de mensen die overal propaganda van de Russen in zien, ook roepen dat hun tegenstanders steun krijgen vanuit Rusland. Ook dat kan gewoon zonder bewijzen.

Zo werd ik tijdens het Oekraïnereferendum in de media en in de Tweede Kamer voor Poetinvriendje uitgemaakt. Niet alleen in columns en opiniestukken, maar ook in nieuwsartikelen stond doodleuk te lezen dat ik financiële steun uit het Kremlin zou hebben gekregen. Het enige voorbeeld dat ik heb kunnen vinden van buitenlandse beïnvloeding van het Oekraïnereferendum was het geld - €200.000 euro maar liefst - dat George Soros overmaakte op de rekening van Joshua Livestro om de vóór-campagne te financieren. Joshua Livestro kennen we natuurlijk als de voormalige eigenaar van deze site die een bijzondere metamorfose doormaakte: van rechts-conservatieve euroscepticus, tot een doorgedraaide linkse fatsoensrakker met een voorliefde voor een Groot-Europeesch Rijk. Zijn voorcampagne was juist iets waar de Russen last van zouden hebben, maar toch heb ik er nooit iets negatiefs over gehoord van het toenmalige kabinet.

En fin, als je dus iets hoort dat je niet bevalt dan is het Russisch nepnieuws en als iemand iets doet wat je niet aanstaat dan doet-ie dat met steun uit Moskou. Dat is wel zo gemakkelijk en overzichtelijk: het is gewoon altijd de schuld van de Russen, en je tegenstanders zijn hun ordinaire handlangers. Echt origineel is het overigens niet, een gezamenlijke vijand creëren zodat je de aandacht van binnenlandse problematiek weghoudt en zaken kan doorvoeren die opeens noodzakelijk lijken. Dit gebeurt al eeuwen. Als recente voorbeelden noem ik bijvoorbeeld de sleepwet en het Europese leger.

In hoeverre moeten we ons zorgen maken over de waarschuwing voor Russisch nepnieuws van minister van Binnenlandse Zaken Ollongren? Nou ja, de Russen proberen ons vast wel te beïnvloeden, net als de Amerikanen en de Chinezen dat proberen te doen. Dat ze afspraken wil gaan maken met bedrijven als Twitter, Google en Facebook om dit soort propaganda tegen te gaan lijkt me nou juist de verkeerde weg: dan pleeg je censuur zoals ze in Rusland van Poetin gewend zijn.

Het lijkt me een stuk verstandiger dat de minister burgers aanspoort zich goed te informeren. Zodat dat we niet klakkeloos verhaaltjes napraten die we op het internet lezen, maar verder kijken dan onze neus en het artikel lang zijn. En met goed informeren bedoel ik overigens niet onjuist informeren. Want dan ben je met het NOS Journaal en de NRC wel klaar, me dunkt.