Chemierampen, Brandon en kinderdagverblijven

Brandon is vandaag het nieuws van de dag. Morgen zal zijn situatie waarschijnlijk aanleiding zijn tot bestuurlijke actie. Overmorgen zal hij weer totaal vergeten zijn. Zo werkt namelijk de slecht-nieuws-tot-politieke-actie-cyclus bij heftige nieuwsberichten. Ook de chemieramp in Moerdijk en het seksschandaal in Het Hofnarretje zijn er pijnlijke voorbeelden van. Het is een gevolg van onze korte termijn verontwaardiging.

Bij heftige nieuwsberichten staat het volk op de achterste benen. Het nieuws – of dat nu een chemieramp, pedoschandalen op een kinderdagverblijf of een vastgebonden Brandon is – lijkt ons zomaar ineens te wijzen op een schandelijke onvolkomenheid in de bestuurlijke realiteit; rampenbestrijding is niet goed geregeld, kinderdagverblijven worden onvoldoende gecontroleerd en regels voor intramurale gehandicaptenzorg zijn te soepel. We worden dan boos. Logisch ook wel, maar niet gunstig. De overmatige aandacht voor dit soort berichten heeft een aantal nare gevolgen.

Een van de meest in het oog springende gevaren van onze korte termijn verontwaardiging is de uiting daarvan in het bestuurlijke en politieke proces. De kameragenda is steevast gevuld met debatten die aangevraagd zijn naar aanleiding van zaken die het nieuws breed hebben gehaald, maar die feitelijk geen probleem zijn in de bestuurlijke realiteit. Het debat is overbodig, maar resulteert vaak wel in dure onderzoeken naar andere gevallen van hetzelfde (‘hoe is het gesteld met de rampparaatheid van provincies en gemeenten?’, ‘het in kaart brengen van overtredingen van menselijke normen in gehandicaptenzorg’). Dat lijkt de logische weg, maar kent geen enkele relatie tot de werkelijkheid. Het was nooit een groot probleem, maar is dat geworden omdat het één keer mis ging.

Een gerelateerd probleem van de overmatige aandacht is het soort maatregelen dat erop kan volgen. Omdat de verontwaardiging groot en hevig is, volstaat een zwakke oplossing bijna nooit. Mensen willen harde actie; alle kinderdagverblijven, chemieconcerns en intramurale gehandicaptenopvang moet grondig worden doorgelicht en desnoods bestraft. Voor minder doen we het niet.

Dit opblaaseffect is echter ook maar van tijdelijke aard. De mens is namelijk niet eeuwig geïnteresseerd in zijn eigen korte termijn verontwaardiging. Het is misschien geen consequentie, als wel logisch vervolg op de overmatige interesse; de desinteresse die er steevast op volgt. Als we wekenlang bestookt worden met berichten over kinderdagverblijven en chemierampen, dan hebben we er op een zeker moment genoeg van. We willen niet meer. Het nieuws gaat dan dood, het lijkt ineens niet meer te bestaan. Daarmee verdwijnen langzaamaan ook alle bestuurlijke realiteiten die er betrekking op hebben naar de achtergrond; de onderzoeken en harde maatregelen raken in vergeteheid.

Het meest spijtige van alles is dat we er vaak niets mee opschieten. Rampen, schandalen en slecht uitgevoerde richtlijnen blijven aan de orde van de dag. De verontwaardiging komt uiteindelijk weer terug, en daarmee ook de hele cyclus.