CDA (en VVD) hebben alleen toekomst als pacificatiepartij

Joshua Livestro en Trouw-commentator Hans Goslinga zijn het eens: als de plannen om tot een minderheidskabinet van VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV eindelijk hun beslag hebben gekregen, luidt dat een heuse revolutie in met een scherpe tegenstelling tussen rechts en links. Dat zou het einde van het Nederlandse gepolder inluiden, en ook het einde van de Nederlandse pacificatiedemocratie. Volgens Joshua is zo'n overgang naar een Anglo-Amerikaanse wijze van politiek bedrijven ook een logisch sluitstuk van de ontzuiling die sinds de jaren zestig is ingezet.

Ik ben het daar fundamenteel (om maar eens een fundamentalistisch uit de hoek te komen) mee oneens. Naar mijn mening staan we hoogstens aan de vooravond van een verlegenheidsakkoord, waaruit best wat nieuws kan groeien, maar dat nog alle kenmerken vertoont van het Nederlandse pacificatiesysteem. De voornaamste reden dat DDS-1 een kans maakt zit 'm in het onvermogen van PvdA en CDA om met elkaar samen te werken (inderdaad: een tekort aan pacificatietalent, veroorzaakt doordat de PvdA de tekenen des tijds niet verstaat), en niet in een doelbewuste keuze van het CDA 'voor rechts'. Dat is niet eens bij de VVD het geval. In juli onderhandelde Mark Rutte nog gewoon over 'Paars-plus', nadat hij eerder een samengaan met D66 had bepleit omdat de VVD 'een sleets merk' was geworden en te veel naar parelkettingen rook. Het is bovendien de vraag of de PVV wel zomaar tot 'rechts' kan worden gerekend. Volgens mij is de PVV eerder centrum-democratisch, precies de reden waarom de (éénmans)partij ook een serieuze gooi kan doen naar aansluiting richting centrum van de macht. Daartoe moet de PVV dan wel via een cursus gedogen en verantwoordelijkheidszin worden opgevoed en ingeburgerd, zodat deze nieuwkomers - die nu onaangepaste ruwe klanten zijn - hun plaats in het bestel kunnen krijgen. Dan wordt de PVV zo snel mogelijk een 'normale' burgerpartij die kleurloos en ongevaarlijk is. Zeg maar op de manier zoals D66 - die ook voor 'politieke vernieuwing' zou zorgen - een stut onder het Haagse bestel is geworden, maar dan omgekeerd (over rechts in plaats van over links).

Mijns inziens is het CDA alleen maar bezig om zichzelf in leven te houden, en daartoe moet de partij blijven regeren. Dat heeft niks met een principiële keuze voor 'rechts' te maken, maar alles met het feit dat het CDA door de kortzichtige verliezersstrategie van de PvdA naar VVD en PVV is opgeschoven. Sterker, eigenlijk moet de VVD 'geholpen' worden bij de omarming van de PVV (de liberalen is dat op eigen kracht niet gelukt), in de hoop dat de verloren zoon Geert Wilders weer in de moederschoot zal terugkeren en geen vadermoord zal plegen. Dat is een pacificerende doelstelling, voor de lieve vrede in Nederland en voor het overleven van het CDA. Het einde van de christen-democratie is al vaker aangekondigd, in de jaren zestig, maar zij beleefde een revival dankzij de tweestrijd tussen PvdA en VVD. En het sluitstuk van de ontzuiling ligt allang achter ons, en kwam in de paarse jaren negentig, toen Wim Kok 'premier van alle Nederlanders' werd en het land (en eigen partij) verenigde. Tijdens paars was het CDA niet nodig, maar toen de tegenstellingen weer scherper werden (zoals na de opkomst van Fortuyn) weer wel. Kijk naar 2010. Weliswaar verloor het CDA de verkiezingen, maar zonder het CDA blijken er geen werkbare 'meerderheden' te vormen.

Daarom denk ik dat het CDA altijd zal streven om een middenpartij te blijven. Een definitieve keuze voor 'rechts' (alsof er in de politiek definitieve keuzen bestaan) zou inhouden dat de draad naar de PvdA verloren gaat, en dat past niet bij een pacificatiepartij. Die 'buigt niet naar links, maar ook niet naar rechts' (aldus Dries van Agt, die zelf ook al menig tournure achter de rug heeft, en als Maxime Verhagen nu naar rechts knikt is dat geen buigen maar meegaan met het eigen achterland om barsten te voorkomen). Ik denk dat deze pacificatiegeest ook geldt voor de VVD, alleen in iets mindere mate. De reden: de modale burger is conservatief, heeft een fundamentele hekel aan politiek, houdt niet van gekissebis, en zit niet te wachten op scherpslijpers van rechts en links. In feite is dit sentiment nu al werkzaam. De meerderheid van de kiezers wil dat er eindelijk weer eens wordt geregeerd - en is daarom best bereid het ook met gedoogsteun van de PVV te proberen. Maar als dat werkelijk tot een revolutie leidt, en alle tweespalt en fragmentatie die daarbij hoort, dan is het snel met die steun gedaan. Dan breekt de tijd voor pacificatie en 'de boel bij elkaar houden' weer aan. Dat zou weleens eerder kunnen zijn dan nu wordt gedacht.