'Burgemeester Halsema steunt de onderdrukkers in de strijd om de niqaab en boerka'

De burgemeester van Amsterdam, Femke Halsema, heeft aangegeven het 'boerkaverbod' in Amsterdam niet te zullen handhaven. Haar uitspraken hebben echter weinig praktische betekenis.

In 2016 werd in de Tweede Kamer een wetvoorstel aangenomen dat zich richt op een verbod op het dragen van gezichtsbedekkende kleding "in het openbaar vervoer en in gebouwen en bijbehorende erven van onderwijsinstellingen, overheidsinstellingen en zorginstellingen". Halverwege 2018 heeft ook de Eerste Kamer het voorstel aangenomen. Dit 'boerkaverbod', zoals het in de media is genoemd, wordt op een later moment ingevoerd. Plegen van het strafbare feit zal resulteren in een overtreding die gestraft wordt met een geldboete van maximaal 415 euro.

Op een bijeenkomst bij Stichting Argan spreekt de burgemeester van Amsterdam: "Dat past gewoon niet bij Amsterdam; dat wij vrouwen uit de tram gaan halen omdat ze een niqaab dragen. Dat is toch onbespreekbaar? Lijkt me."

In een interview met AT5 vertelt Halsema na afloop dat ze het 'boerkaverbod' in Amsterdam inderdaad niet zal handhaven. "Ik vind dat zo niet bij onze stad passen. En ook eerlijkheidshalve - bij onze schaarse handhaving en de schaarse inzet van politie denk ik dat we belangrijker zaken hebben. En daarbij denk ik ook dat het, gemeten naar de omvang van het probleem, [dat] de wet een beetje erg groot en zwaar is". Op de vraag van de verslaggever van AT5 of het stadsbestuur de wetten die in Den Haag worden aangenomen niet gewoon moet uitvoeren antwoordt de burgemeester: "Ja, in principe moet je wetten gewoon uitvoeren. Maar je mag wel beslissen waar je prioriteit aan geeft in de handhaving. En waaraan niet".

Wat betekenen deze uitspraken? Dat hangt af van wat de burgemeester met 'handhaven' bedoelt. Bij handhaven gaat het over optreden in verband met naleving van de wet. Maar dat is geen eenduidige uitleg. Bij handhaving kan het bijvoorbeeld gaan om het reageren op meldingen van burgers, maar ook om specifieke geplande controles door de overheid. Er zijn drie manieren te onderscheiden waarop de politie kennis kan vernemen van een overtreding van het 'boerkaverbod'.

Ten eerste, zoals er preventief fouilleeracties worden georganiseerd kunnen er ook acties worden georganiseerd met betrekking tot het boerkaverbod. In het kader van prioritering kan er, zoals Halsema aangeeft, echter lokaal worden besloten om bepaalde handhavingsacties niet te organiseren.

Ten tweede kan een burger een strafbaar feit bij de politie melden. Dan zal tegen de pleger worden opgetreden. Ook daarbij kan natuurlijke sprake zijn van prioritering; een schietpartij met een gewonde weegt zwaarder dan een mevrouw in een niqaab die een ziekenhuis bezoekt. Maar in een grote stad als Amsterdam, met veel politie op de been, zal ook op 'niet-spoedeisende meldingen' worden ingezet.

Tot slot is het mogelijk dat de politie zelf waarneemt dat iemand een niqaab draagt, bijvoorbeeld in het openbaar vervoer (de politie participeert bijvoorbeeld in het Vervoersteam Openbaar Vervoer). Opsporingsambtenaren zijn bij wet verplicht hun bevindingen omtrent strafbare feiten vast te leggen in processen-verbaal. Dat zullen zij ook in zo'n geval moeten doen. Maar daar eindigen de plichten niet: het strafbaar feit moet worden beëindigd. De politieagent die iemand een niqaab ziet dragen in een tram en deze persoon niet uit de tram verwijdert is wellicht zelf strafbaar (uitlokking). Dus: ja burgemeester, zij moeten vrouwen die een niqaab dragen wel uit de tram halen.

De betekenis van deze uitspraken is tevens afhankelijk van wat de burgemeester verstaat onder 'de omvang van het probleem'. Bedoelt zij te zeggen dat er relatief weinig mensen een niqaab of boerka dragen en dat actief opsporen van daaraan gerelateerde strafbare feiten daarom disproportioneel is? Of bedoelt zij te zeggen dat ze het dragen van de niqaab of boerka (in het openbaar vervoer, in zorg-, overheids- of onderwijsinstellingen) niet zo'n ernstig probleem vindt?

In het eerste geval: hoeveel niqaab- of boerkadragers er zijn is irrelevant voor de grootte en zwaarte van een wet. Zelfs als er slechts eens in de tien jaar een moord wordt gepleegd dienen moordenaars te worden opgespoord: moord is een zeer ernstig delict. De zwaarte van een wet is niet afhankelijk van de frequentie waarmee die wet overtreden wordt, maar van de ernst van de gedraging.

In het laatste geval sluit de burgemeester haar ogen voor de onderdrukking van vrouwen door de islam.

Het lijkt niet reëel dat de burgemeester in het kader van de nieuwe wet zou kunnen hebben gezegd: "Dat past gewoon niet bij Amsterdam; dat wij vrouwen of mannen uit de tram gaan halen omdat ze een masker of helm dragen. Dat is toch onbespreekbaar? Lijkt me." Waarom doet ze dat wel als het om de niqaab of de boerka gaat? Halsema lijkt religieuzen een voorkeursbehandeling te willen geven.

De burgemeester van Amsterdam wil geen prioriteit geven aan het handhaven van het 'boerkaverbod'. Die uitspraak is te begrijpen omdat het slechts een overtreding is en geen misdrijf. Daarentegen wordt het uit het openbaar vervoer, of uit een overheids-, zorg- of onderwijsinstelling verwijderen van mensen die een niqaab dragen door deze wet toch onvermijdelijk. De wet geeft een voorzichtig signaal af dat onderdrukking van vrouwen niet wordt getolereerd in Nederland. Hoewel wellicht tegengeworpen zal worden dat sommige volwassen vrouwen er zelf voor kiezen om zo'n gewaad te dragen kun je je afvragen in hoeverre dat een vrije keuze is. Geïndoctrineerd door religieuze ouders, een islamitische omgeving en islamitische scholen is iemand niet werkelijk vrij. In Filosofie voor een Betere Wereld legt Floris van den Berg zijn universeel subjectivisme uit: als je weet dat je morgen geboren wordt, wat zou je ervan vinden als dat als vrouw is in een islamitische omgeving waarin je je lichaam móét bedekken omdat mannen zich niet kunnen beheersen? Omdat ene Allah dat zo graag wil? Geen weldenkend mens kan dat a priori wensen. Datzelfde geldt voor jongensbesnijdenis, wat een nog ernstigere gedraging is. Een dappere vrouw kan nog opkomen tegen haar onderdrukkers; een kind of baby niet.

Omwille van het voorgaande is het bizar dat Halsema het onbespreekbaar vindt om op te treden tegen een niqaabdrager in een tram. Door tolerant te zijn tegen de intolerantie van de islam - al helemaal met de wet aan haar zijde - ondersteunt zij de onderdrukking. Een lichte troost is dat de praktische gevolgen van haar uitspraken nihil zullen zijn. Ongeacht de prioritering in de handhaving kan en zal de politie haar ogen niet sluiten voor strafbare feiten.