Bij de begrafenis van een bulldozer

De keuze voor Kok was mede zo goed omdat de PvdA ernstig van Israël is vervreemd. Vroeger, in de tijd van Joop den Uyl, Henk Vredeling en Max van der Stoel, was dat anders. Bij de begrafenis van Yitzhak Rabin, toch ook een oud-generaal en ijzervreter, had Kok samen met koningin Beatrix nog een ereplaats op de eerste rij. Uiteraard omdat Rabin als vredesengel werd uitgeluid en het 'vredesproces' op de bijzondere instemming van Den Haag (inclusief geld voor de Palestijnen) kon rekenen. Dat een PvdA-boegbeeld nu ook de laatste eer aan Sharon bewees, geeft aan dat er in sociaaldemocratisch Nederland tenminste één persoon is die 'evenwichtig' (een typisch Wim Kok-woord) over de 'bulldozer' (Sharon dus) denkt. Of dat helemaal recht doet aan de historische betekenis van de grote man - larger than life - is een andere zaak, maar zoveel andere buitenlandse vertegenwoordigers waren er niet. De nieuwe Duitse minister van Buitenlandse Zaken was er, maar die moest toch al in Israël zijn. Amerika had vice-president Jo Biden afgevaardigd. Tony Blair was er. Maar niet die andere omstreden wereldleider - George W. Bush.

Zo omstreden als Sharon was zelfs Bush niet. De oud-leider van Likoed wist het zelfs voor elkaar te krijgen om aan het eind van zijn leven door zijn eigen aanhang gehaat te worden. Vanwege de ontruiming van de Gazastrook. En daar zou het mogelijk niet bij zijn gebleven. De Israëlische krant Haaretz maakte melding via uitgelekte documenten van de Amerikaanse ambassade van Wikileaks dat Sharon nog veel verder had willen gaan, en grote delen van de Westelijke Jordaanoever en delen van Oost-Jeruzalem had willen ontruimen. Dan was hij pas echt een bulldozer geweest. Dan was Sharon niet alleen de geschiedenis ingegaan als de oprichter van Likoed en de vader van het Israëlische nederzettingenbeleid, maar ook als de man die daar weer een eind aan had gemaakt. Met de oprichting van Kadima maakte hij een eerste stap, maar een hersenbloeding in januari 2006 voorkwam verdere stappen. Dat Sharon daarna nog acht jaar in coma heeft voortgeleefd was in hoge mate symbolisch, voor de toestand van het 'vredesproces', en voor de ongelofelijke vechtjas die hij was. Alleen hele sterke figuren slaan ook in coma nog zo van zich af.

Meer dan een bulldozer was Sharon een grensverlegger. Als militair stond hij aan de linkerkant van het Suez-kanaal, en ook in Beiroet. Van een Palestijnse staat wilde hij eerst niks weten. Dat wil zeggen: de Palestijnen hadden volgens hem met Jordanië al een staat. Sharon wilde aanvankelijk ook niks weten van de 'veiligheidsmuur' (Israël spreekt van een hek) met de Palestijnse gebieden, een initiatief van Ehud Barak. Maar als premier ging hij akkoord, waarbij benadrukt werd dat de scheiding tijdelijk en verplaatsbaar was. Daar werd Sharon in het buitenland om verguisd. Het zou weer een vorm van Israëlisch 'landjepik' zijn geweest. Maar in feite erkende Sharon daarmee dat een 'tweestatenoplossing' onvermijdelijk was en zijn Kadima-opvolger Ehud Olmert heeft de 'Groter Israël-gedachte' in 2008 ook ten grave gedragen. Bij alle onverzettelijkheid toont dat ook een bewegelijkheid van geest die je alleen bij echte grensverleggers aantreft. Sharon kreeg bij de ontruiming van de Gazastrook echter het verwijt dat hij deze stap 'eenzijdig', dat wil zeggen zonder voorafgaande onderhandelingen met de Palestijnen, had genomen en dat hij op die manier eigenlijk de Israëlische positie op de Westelijke Jordaanoever wilde versterken. Waar strategisch gezien overigens best wat te zeggen voor zijn geweest, maar wat toch een merkwaardig verwijt was. Want de ontruiming van Gaza was voor de Palestijnen ook een kans om te laten zien of zij tot bestuurlijk zelfbestuur in staat waren en tot vrede bereid zouden zijn. We hebben gezien wat ervan kwam: de terreur van Hamas en een aanhoudende rakettenregen.

Hoewel die stap van Sharon om Gaza te ontruimen door Bibi Netanyahu en Likoed heftig is bekritiseerd en ook op een ramp is uitgelopen, denk ik toch dat die zeer belangrijk en nuttig was. Het was een voor de Palestijnen noodzakelijke lakmoesproef, waarvoor zij - niet voor het eerst - zijn gezakt. Het ontkracht ook de mythe - nog steeds vaak gehoord - dat Israël en de ijzervreters van de oude generatie (van wie de linkse 'vredesduif' Shimon Peres als laatste overlevende altijd met 'Arik' bevriend is gebleven) nooit echt op vrede uit zijn geweest. Dat is gewoon een leugen. Enige troost kan Israël daar overigens niet aan ontlenen, het maakt de ramp alleen maar groter. Maar dat kun je Sharon niet verwijten. Op het eind van zijn leven leek hij echt naar vrede te streven (die natuurlijk geen illusie mocht zijn), als een opa die liever rozen kweekt en op zijn kleinkinderen past. Volgens Wim Kok komt de wijsheid met de jaren, of als je premier bent, wanneer je pas echt beseft hoeveel verantwoordelijkheid je draagt en hoeveel verschillende belangen je tegen elkaar moet afwegen. Wat in de complexe context van Israël en de vijandige buitenwereld natuurlijk helemaal het geval is. Want Israël is geen Nederland, waar polderen iets anders is dan overleven in de woestijn. Als iemand dat begrijpt, is het de oud-premier van álle Nederlanders, die de nabestaanden van Ariel Sharon namens ons land shalom kwam wensen.

Niks mis mee.