Beschermen bank buffers belastingbetalende burgers?

Volgens directeur Laura van Geest van het CPB dienen banken hogere kapitaalbuffers aan te houden.

Volgens Van Geest moeten banken verplicht worden om hogere kapitaalbuffers aan te houden dan nu het geval is. Dat zou de kredietverlening stimuleren. Zoals u wellicht weet hoeven de banken slechts 3% eigen vermogen aan te houden ten opzichte van hun balanstotaal. Dijsselbloem wil dit verhogen naar 4% en Van Geest 'sluit een verdere verhoging niet uit'. In mijn column van vandaag zal ik betogen dat het versterken van die buffers om een hele andere reden gewenst is.

Het is opmerkelijk dat Van Geest met deze 'aanbevelingen' komt, maar helemaal toevallig is dat natuurlijk niet. De bankensector, zowel nationaal als in Europees verband, staat al geruime tijd enorm onder druk: de balansen zijn door de eurocrisis ernstig uitgehold en de waarde van de activa gedaald. En omdat banken niet failliet mochten gaan -een ernstige omissie in mijn ogen- zijn veel banken al gered met belastinggeld en zullen er straks in de eurozone ongetwijfeld nog meer volgen.

Maar Van Geest gaat nog verder: indien nodig moeten banken óók verplicht worden tot nieuwe aandelen emissies om hun kapitaal te versterken. Zoals gezegd, volgens haar zijn deze maatregelen nodig om in de (nabije) toekomst meer krediet te kunnen verstrekken, want zonder krediet geen bedrijfsinvesteringen en staat de economie stil. De oproep van het CPB om de kapitaalbuffers te vergroten komt niet uit de lucht vallen, in het kader van Basel III werd hier al langer voor gepleit. In het eergisteren gepubliceerde rapport 'Centraal Economisch Plan 2014' schrijft men:

Verplichte hogere kapitaalbuffers en verplichte aandelenuitgite dus. Ik ben benieuwd wat dat betekent voor de risicopremie op aandelen van de bancaire sector (en de gevolgen voor de prijzen van bankdiensten voor burger en bedrijf), maar dat terzijde. Uit empirisch onderzoek blijkt, dat een snelle 'herkapitalisatie' de duur van een crisis aanzienlijk verkort, zie de VS, waar de sector rigoureuze maatregelen trof na de val van Lehman Brothers. De economie kan zich sneller herstellen, want minder werkloosheidsuitkeringen nodig wegens minder faillissementen. Een win-win voor iedereen zou je zeggen. En dat is ook allemaal waar.

Maar wat mij stoort aan dit hele verhaal is, dan wederom de werkelijke oorzaak van de crisis niet wordt benoemd. De werkelijke oorzaak is niet de te lage kapitaalbuffers van de bankensector, maar de ongebreidelde kredietverlening door diezelfde sector aan debiteuren (ik doel hier met name op bepaalde eurozonelanden) zónder zich af te vragen of die debiteuren wel kredietwaardig genoeg waren. En toen men er vervolgens achter kwam dat er een groot probleem was ontstaan door de enorme kapitaaluitzettingen, toen voorkwam de one-size-fits-all euro een gerichte aanpak om die economieën weer aan de praat te krijgen. Een desastreuze situatie, die tot op de dag van heden nog voortduurt. 

Je kunt dan wel tot Sint Juttemis gaan delibereren over hogere kapitaalbuffers, maar dat is het paard achter de wagen spannen. Het paard moet voor de kar en niet erachter, want anders kan die kar niet uit de economische modder getrokken worden. Hogere kapitaalbuffers alléén lost de echte oorzaak van de crisis dus niet op. En één en ander wordt nog eens versterkt doordat banken niet failliet mogen gaan, zogenaamd omdat ze too big to fail zijn. Een andere ernstige omissie in mijn optiek. Je zou dan verwachten dat de politiek maatregelen treft richting schaalverkleining van de sector, maar ik zie juist een tegenovergestelde beweging. Kijk maar naar de recente ontwikkelingen bij de Rabo organisatie. We leren het ook nooit. 

Niettemin is het plan om hogere kapitaaleisen te stellen natuurlijk verstandig. Zeker nu gebleken is, dat investeren in de bankensector niet zonder risico is. Dat wil zeggen: voor de belastingbetaler, en tot voor kort niet voor de banken. Die moral hazard moet doorbroken worden: de aandeelhouders van banken moeten op de blaren zitten als het fout gaat, niet belastingbetalers die part noch deel hebben gehad aan het gevoerde (wan-)beleid. Het is dan ook volkomen logisch dat Dijsselbloem deze ongewenste situatie wil aanpakken. Echter, een verhoging van de buffers met 1% is natuurlijk een lachertje. Dat moet eerder richting 15 á 20 procent. Sommigen bepleiten zelfs dertig procent. Probleem is alleen: waar halen de banken het geld vandaan? Want we praten hier niet over klein bier. Als de Rabo haar kapitaal zou willen verhogen naar 20 procent van het balanstotaal, dan zal zij ongeveer € 150 miljard moeten aantrekken. Voor ABNAMRO zou het gaan om een bedrag van circa € 80 miljard en voor ING gaat het om een bedrag van plusminus € 300 miljard (op basis van geconsolideerde balans per ultimo 2012, want 2013 staat nog niet online). Zouden de drie grootste banken hun kapitaalbuffers tot boven de 20 procent willen brengen dan zijn daar dus honderden miljarden voor nodig. Waar denken de banken dit geld te gaan halen? Investeerders zullen, zeker met het verhoogde risicoprofiel, niet staan te springen vermoed ik zomaar.

Kortom, leuke plannetjes weer, maar voor het overgrote deel voor de bühne. Versterking van het Eigen Vermogen zal toch echt uit winstinhouding moeten komen en daarvoor is economisch herstel nodig en dat kost tijd. En door de one-size-fits-all euro wordt dat herstel onmogelijk gemaakt of in elk geval ernstig vertraagd. Dáár ligt de werkelijke oorzaak van het probleem. Pak dat dan ook aan (Europese) politiek.

Hier vindt u een overzicht van mijn columns en u kunt mij hier volgen op Twitter.