BES gered, maar wie betaalt de rekening?

De Europese Commissie kwam vanochtend met een perscommuniqué naar buiten, waarin zij de redding van de Portugese Banco Espirito Santo (BES) aankondigde.

Volgens dat communiqué (dat natuurlijk weer alleen in het Engels beschikbaar werd gesteld) wordt er 4,9 miljard euro gebruikt om de Portugese bank te redden, waarvan 4,4 miljard door de Portugese staat. De bank wordt vervolgens gesplitst in een gezond deel en een 'bad bank' en de gedachte is, dat uit de verkoop van delen van die 'bad bank' binnen 6 maanden de Portugese staat terugbetaald zou kunnen worden. Dit noopte de president van de Portugese centrale bank, Carlos Costa, tot de uitspraak dat 'er geen risico is voor de staatsfinanciën en de belastingbetaler'. Maar dat valt nog maar te bezien. Misschien geen risico voor de Portugese belastingbetaler, maar wel voor de Noord-Europese. Immers, waar komt die 4,9 miljard vandaan waarmee de Novo Banco, zoals de nieuwe bank 'verrassend' heet, mee wordt geherkapitaliseerd? Komt dat geld van Portugal zelf?

Nee, dat geld komt voornamelijk uit het omvangrijke Europese steunpakket van 78 miljard dat destijds door de EU aan Portugal beschikbaar is gesteld. Althans, daar lijkt het op, want het perscommuniqué is, zoals vanouds, nogal vaag over de herkomst van het geld. Het geld komt in een zogenaamd 'Resolutiefonds', dat in 2012 is opgericht door alle Portugese banken. Daar zou nog zo'n 185 miljoen euro in zitten. De rest komt dus uit het Europese bail out programma. Van die oorspronkelijke 78 miljard was nog zo'n 6,6 miljard over en het grootste deel daarvan wordt dus gebruikt voor de herkapitalisatie van de nieuwe bank. Mocht het daarmee alsnog fout gaan, dan betalen wij dus wel degelijk mee aan de redding van een Portugees bankje. Risico lopen doen we sowieso, dus die uitspraken van Costa zijn op zijn minst voorbarig.

De goedkeuring van de Europese Commissie voor deze wijze van redden wordt verdedigd met een beroep op de in 2013 aangepaste regelgeving met betrekking tot het redden van (Europese) banken. (Zie hier en hier). Tegen deze achtergrond valt de keuze van de Commissie voor deze oplossing goed te begrijpen. Immers, de aandeelhouders en houders van achtergestelde obligatie leningen blijven achter in de 'bad bank' (met daarin voornamelijk slechte leningen) en de gezonde onderdelen worden ondergebracht bij de nieuwe bank. Hiermee wordt niet alleen de financiële stabiliteit van het toch al zwaar getroffen land gewaarborgd, de rekening van het gevoerde wanbeleid wordt vooral bij de aandeelhouder, de familie Espirito Santo (what's in a name?) gelegd. Wat minder goed te billijken is van de gekozen route van de Commissie is, dat het 'Cyprus scenario' niet wordt gevolgd. U weet wel, de 'template' van onze Jeroen (Dijsselbloem, red.). Die route wordt per 1 januari 2016 'bon ton' als het aan de Commissie ligt, maar nu dus nog even niet: de gewone obligatiehouders en rijke depositohouders ontspringen de dans. Zouden Barroso en Ronaldo (hèt gezicht van de BES) soms bankieren bij de club?

Voor de financiële sector in de eurozone zijn de problemen met de BES niet cruciaal. De BES was weliswaar ooit één van de grootste banken van Portugal, maar met een balanstotaal van circa 80 miljard stelt het Europees gezien niet zoveel voor (ter vergelijking: ING heeft een balanstotaal van 1.100 miljard). Niettemin vervult de bank in Portugal zelf natuurlijk wel een belangrijke economische rol, aangezien zij de financier is van vele (veelal bescheiden) Portugese ondernemingen. Een plotseling faillissement van de bank zou dus grote gevolgen kunnen hebben gehad voor de toch al kwakkelende economie in het land. Door mismanagement bij de top (veel te snelle kredietgroei, onder meer in buitenlandse vastgoedprojecten en dubieuze leningen aan en belangenverstrengeling met de holdings van de grootaandeelhouder) leed de bank in het eerste halfjaar van 2014 een verlies van 3,6 miljard euro en de verliezen kunnen nog oplopen naar het drievoudige van dat bedrag. Die verliezen zullen nu voor het grootste gedeelte worden afgewenteld op de veroorzaker zelf.

Maar de hamvraag is natuurlijk wel: hoe heeft het zo ver kunnen komen? Waar was de Portugese centrale bank toen je hem nodig had, senhor Costa? Nog geen maand geleden verklaarde deze centrale bankier dat de BES in goede conditie verkeerde. En waar was de troika (EC, ECB en IMF, red.)? Voor wie het 'wonderbaarlijke' herstel van de economie van Portugal een bewijs van haar 'succesvolle' crisisaanpak was...