'Allemaal geboefte'

Aldus de gevleugelde woorden van overste Thom Karremans op de persconferentie in Zagreb, waar Dutchbat een veilig heenkomen had gevonden na de val van de moslimenclave Srebrenica in juli 1995. Karremans had daar samen met de Bosnisch-Servische generaal Ratko Mladic het glas geheven terwijl ondertussen de moslimmannen van de moslimvrouwen gescheiden werden. Dat blijft een pijnlijk moment, niet alleen omdat de publieke opinie in Nederland en het buitenland in verontwaardiging uitbarstte en het beter meende te weten, maar ook omdat de mening van Karremans grotendeels overeenstemde met die in Nederlandse legerkringen. (Zie een stuk van de Oost-Europadeskundige Martin van de Heuvel uit de Volkskrant uit die tijd.) Alleen mochten de soldaten dat niet zeggen, omdat Dutchbat officieel onder VN-vlag naar Bosnië was gestuurd om bedreigde moslimvluchtelingen te beschermen tegen de Serviërs.

Het ingewikkelde van het toenmalige Balkanconflict was dat niet alleen de Serviërs de schurken waren, maar dat er ook geboefte rondliep bij de Kroaten, de Bosnische moslims, de Kosovaren en noem maar op. Kort samengevat: allemaal gespuis. Toch is dat politiek en moreel te kort door de bocht. De Kroatische president Franjo Tudman en de Bosnische president Alija Izetbegovic waren zeker medeschuldig aan de burgeroorlog, en lieten de etnische zuiveringen ook hun gang gaan voor zover die voor hun eigen kamp gunstig uitpakten, maar het staat buiten kijf dat de Bosnische Serviërs onder leiding van Radovan Karadzic met steun van Slobodan Milosevic in Belgrado het meest over de schreef gingen. De Serviërs speelden het diplomatieke spel ook onhandig, vernederden met hun botheid de EU, de VN en de NAVO. De Servische kopstukken overspeelden hun hand, voerden een suïcidale politiek en lieten hun volk in ruïnes achter. Onder de Serviërs waren overigens genoeg mensen die niks moesten hebben van al het etnische geweld en het liefst aansluiting zagen bij 'Europa', dat op de hele Balkan - van Ljubljana tot Skopje - voor de beschaafde wereld staat van orde en recht.

Alleen al daarom moet er worden opgepast met generaliseringen (stigmatiseringen in dit geval) zoals vanmorgen op de Dagelijkse Standaard in het stuk 'In Stepan Bandera's voetsporen'. Daar wordt zomaar gesteld dat er geen enkele 'good guy' in Oekraïne zou zijn, en dat daar een doos van Pandora is geopend die Vladimir Poetin weer dicht tracht te krijgen. En het zouden de EU en de VS zijn die de Russische president bij dit heilzame stabiliserende werk zouden tegenwerken. Daarmee komen de EU en de VS in het kamp van de 'bad guys' terecht (zeg maar van de neonazi's en de fascisten die de nieuwe regering in Kiev naar hun hand zouden hebben gezet), en is Poetin de realistische staatsman die orde schept en beseft dat er in Oekraïne 'alleen geboefte' zit. Poetin zei het zelf op zijn persconferentie. Hij beklaagde zich erover dat de pro-Russische president Viktor Janoekovitsj 'onconstitutioneel' uit zijn ambt was verdreven, maar tussen neus en lippen door zei Poetin ook dat de door Moskou gesteunde (en nu in de steek gelaten) Janoekovitsj een boef was geweest. Dat laat ruimte voor allerlei uitleg, van het type dat alle Oekraïeners boeven zijn tot het type dat alle brave Oekraïeners het beste af zijn bij bescherming door Rusland dat het zo goed meent met hun grondwet.

Wie een beetje oplet, ziet meteen dat de redeneringen van het Kremlin de meest listige zijn. Cynisch, wraakzuchtig, leugenachtig. Poetin dreigt en speelt tegelijk de vermoorde onschuld. En in alle doortraptheid heeft hij ook een beetje gelijk, omdat er aan Oekraïense kant inderdaad allerlei nationalistische groeperingen actief zijn die het daglicht niet kunnen velen en zich op dubieuze figuren beroepen uit een vergiftigd verleden. Zoals Stepan Bandera, die ook als een nationale martelaar geldt. Dat daarmee de hele Oekraïense oppositie ook makkelijk door de drek kan worden gehaald, weten ze in Moskou maar al te goed. De strijd tegen het 'fascisme' was een specialiteit van de oude Sovjet-Unie: voor Poetin nog altijd zijn geestelijke thuisland. Maar dat kan en mag voor de buitenwereld geen reden zijn klakkeloos met deze verdachtmakingen mee te gaan. En het gaat echt stinken wanneer gedaan wordt dat de VS en de EU (ironisch genoeg vaak als 'EUSSR' aangeduid, alsof de nieuwe bolsjewisten in Brussel zitten en niet in Moskou) de neonazi´s en 'de fascisten' in Oekraïne aanmoedigen om Rusland te dwarsbomen.

Alle politieke correctheid wordt hier op z'n kop gezet. Terwijl ondoorzichtige conflicten als die in Oekraïne boven alles om een correct politiek onderscheidingsvermogen vragen. Ook van de buitenwacht in het Westen, die onwetend is van de giftige geschiedenis van Oost-Europa, en daardoor makkelijk op het verkeerde been kan worden gezet. Vooral door 'bad guys' met een dubbele politieke agenda in ons deel van de wereld. En die daarom graag in naam van de vrijheid onder pseudoniem schrijven, alsof zij dappere verzetstrijders tegen de 'verraderlijke elites' in verre hoofdsteden zijn. Dan was onze Dutchbatter Thom Karremans - slecht bewapend in VN-dienst met een paar honderd blauwhelmen in een door vijanden omsingelde moslimenclave - in al zijn naïveteit een stuk eerlijker en moediger.