Het wordt interessant om te zien welke ontwijkende bewegingen de vooraanstaande Europese populisten en islamhaters gaan maken om zich van de uiterst belastende associatie met Breivik te ontdoen. Ze zullen waarschijnlijk trachten hem als een geïsoleerde gek af te schilderen. Ze zullen zeker zeggen dat ze dit niet hebben bedoeld toen ze over hun 'totale oorlog' repten. Misschien is dat ook zo. Misschien zullen sommigen bij zichzelf te rade gaan en inzien dat de vrijheid van meningsuiting geen vrijbrief is voor ongebreidelde haatfantasieën, dat woorden hun gewicht hebben en dat het gebruik ervan politieke en morele consequenties heeft. Maar de toon is gezet, het kwaad geschied. De Europese veiligheidsdiensten zullen de extreem rechtse netwerken grondig moeten uitwieden en de kiezer zal het geraaskal van de populisten grondig moeten afstraffen, anders bestaat de kans dat er meer van zulke ongelukken gaan gebeuren.