Arabisch reveil?

De aanslagen van 11 september 2001 op het World Trade Centre in New York hebben een nieuwe impuls gegeven aan de opvatting dat de welvaartskloof tussen het Westen en de Islamitische landen een voedingsbodem voor afgunst, wrok en terrorisme jegens het Westen zou vormen. In deze opvatting schuilt waarschijnlijk wel een kern van waarheid. Maar daarbij dient toch te worden aangetekend dat welvaartsverschillen van alle tijden zijn en op zichzelf gewoonlijk niet tot terrorisme aanleiding geven. Bovendien wordt er geen anti-westerse terreur bedreven vanuit boeddhistische, hindoeïstische of christelijke Derde-Wereldlanden die ook een welvaartsachterstand ten opzichte van het Westen hebben. Daarnaast kunnen de hoofdverantwoordelijken voor deze aanslagen nu niet bepaald tot de allerarmsten worden gerekend; zij beschikten over relatief veel geld. Voorts beperkte hun terrorisme zich niet tot acties in westerse landen of tegen westerse belangen, maar ook tegen personen en/of belangen in de eigen regio. Verder mag niet worden vergeten dat er binnen de rijke westerse landen een aantal terroristische aanslagen heeft plaats gevonden, die op het eerste gezicht niets of weinig met welvaartsverschillen te maken hebben, zoals de het constante terrorisme van de IRA in Ierland, van de ETA in Spanje, de Baader-Meinhof groep in Duitsland en elders, de Rode Brigade in Italië, de Tamil Tijgers in Sri Lanka. Daarnaast hadden ook de aanslag op het World Trade Centre in New York in 1993, de gifgasaanvallen op de metros van Tokyo en Yokohama in 1995, en die op het 'Federal Building' in Oklahoma City, eveneens in 1995, waarschijnlijk weinig met welvaartsverschillen van doen. De hoofdoorzaken voor het terrorisme moeten dan ook niet in eerste instantie in welvaartsverschillen worden gezocht, maar in religieus en/of politiek extremisme. Hoe het ook zij, de gebeurtenissen van 11 september hebben ongetwijfeld geleid tot meer aandacht voor de vraag waarom de economische en sociale ontwikkeling van de Islamitische landen zo bij die in het westen is achtergebleven. Dit is het centrale thema van het onlangs verschenen 'Arab Human Development Report 2002', dat is uitgebracht door het United Nations Development Programme (UNDP) en het Arab Fund for Economic and Social Development. Het rapport is samengesteld door een groep die uitsluitend uit vooraanstaande Arabische intellectuelen (dus geen westerse betweters) bestond, waaronder een aantal vrouwen. Eindredacteur was de Egyptische socioloog, Nader Fergany, directeur van het 'Almishkat Centre for Research' in Caïro, Egypte. ...

het aantal nieuwe boeken dat in de Arabische wereld verschijnt erg laag is. Ook het aantal vertalingen is gering. In de gehele Arabische wereld verschijnen jaarlijks 300 vertaalde boeken. Tijdens het hoogtepunt van de Arabische beschaving was dat anders. Kalief Mamoun [9e eeuw] hechtte grote waarde aan kennisverwerving. Onder zijn regering werd in 830 een vertalersschool in Bagdad gesticht, de eerste in zijn soort, vooral voor vertalingen uit het Grieks. Maar in latere perioden tijden sloot de Arabische wereld zich af voor de intellectuele ontwikkelingen elders. Sinds Mamoen bedraagt het cumulatieve totaal aan boeken dat in het Arabisch is vertaald ongeveer 100.000. Dat is hetzelfde aantal dat jaarlijks in Spanje verschijnt. Als belangrijkste hindernissen voor vooruitgang signaleert het rapport het gebrek aan burgerlijk en politieke vrijheden, alsmede het gebrek aan openheid en het afleggen van verantwoording van het openbaar bestuur. Ook de deelname van vrouwen aan het openbare leven loopt achter bij die in de rest van de wereld. Ondanks vooruitgang in de onderwijsparticipatie zijn er nog 65 miljoen volwassen analfabeten, waarvan twee derde vrouwen.

Het aantal jongeren binnen de bevolking is relatief hoger dan in andere delen van de wereld: bijna 38% is jonger dan 14 jaar. Opvallend is dat ongeveer de helft van de Arabische adolescenten verklaarde te willen emigreren naar andere landen, waarbij Europa door 46% van de respondenten als favoriet werd genoemd. Het impliciete oordeel van de Arabische jeugd over de leefbaarheid van hun eigen samenleving laat daarmee niets aan duidelijkheid te wensen over, aldus het rapport.