Column Sid Lukkassen: Waarom de woke-tirannie voorlopig voortsleept

Dit kan zonder een greintje ironie of overdrijving worden gezegd. Zie alleen al dit interessante stuk van de wiskundige Sergiu Klainerman, over een document van de Bill en Melinda Gates foundation: ‘dismantling racism in mathematics instruction’. Klainerman ontvluchtte het communistische Roemenië van Ceausescu en concludeert: woke is worse. De binaire logica van wiskundige sommen – denken in termen van correcte en incorrecte antwoorden – zou raciale ongelijkheden versterken. Dit leidt tot een oorlog tegen de veronderstelling van een objectieve realiteit en universele waarheid – dit verpulvert de grondslag van de wiskunde zelf.

Deze constatering betreft het onderwijs en academische kringen. Maar die kloof tussen de woke-elite en de gewone man, kent ook allerhande voorbeelden uit het alledaagse leven. Een Vlaamse student vertelde: “Heavy metal fans zijn vaak niet met politiek bezig. Maar ik sprak er die op Vlaams Belang stemmen. Niet vanwege Vlaamse zelfbeschikking, immigratie of islam. Maar omdat alle hobby’s vandaag onder vuur liggen en ontmaskerd moeten worden wegens racisme en seksisme. Door het VB voelen ze zich tenminste met rust gelaten.” Dit kun je uitbreiden naar kunstenaars – overweldigd door maatschappelijke gevoeligheden, de verlammende druk en ernst van alles waarmee je rekening zou moeten houden – verdwijnt de scheppende energie. Johan Sanctorum haalde aan dat woke nu zelfs ‘zwarte houtbeschermer uit de rekken haalt’ – want het woord ‘zwart’ zou stigmatiseren.

Het probleem is echter dat door deze universele grondslag los te laten, zoals de woke-activisten nastreven in het wiskundeonderwijs, ook de kapstok verdwijnt waaraan de minderheden zich opwaarts kunnen optrekken in hun mobiliteit. Waarheid wordt dan iets dat men versnipperd beleeft in afgescheiden culturele werelden. Dan kan iets waar of onwaar zijn, afhankelijk van in welke etnische omgeving je bent. Door deze versnippering zal ook blank racisme zichzelf harder tribaliseren, maar dat komt woke goed uit. Want dat geeft een duidelijker vijandbeeld en is aanleiding om de verheven moralist uit te hangen en zichzelf nóg meer op de voorgrond te dringen.

Dit is al een eerste reden waarom ‘woke’ identiteitspolitiek niet zal verdwijnen: het voedt zich met de weerstand die het krijgt. Commentators op mijn vorige artikel maakten meerdere punten. Als eerste zou de woke-identiteitspolitiek in wezen een goede zaak zijn, die de zaken op scherp stelt oftewel radicaliseert. Op zichzelf genomen zou radicalisering niet verkeerd zijn: het vormt de aanzet tot een wezenlijk belangenconflict dat te prefereren is boven het blijven slaapwandelen.

Vanuit die gevolgtrekking zou het beter zijn om te radicaliseren, dan om de linkse zetten op het politiek-maatschappelijk schaakbord intellectueel te blijven duiden. Ondanks intellectueel weerwerk zou de maatschappij sluipenderwijs blijven verlinksen, waarmee de linksheid op den duur dieper verankerd raakt. Daarom is het verstandig de linkse woke waanzin op te stoken en te versnellen, zodat de tegenstellingen zich helderder aftekenen en er een reëel conflict mogelijk wordt.

Dit alles stuit echter op nieuwe problemen. Het belangrijkste hiervan is dat wij naar een absurd tijdperk bewegen, waarin de woke-waanzin nog véél clownesker zal worden.

Immers, woke is niet te parodiëren, want woke heeft geen humor. Preciezer gezegd: links heeft geen humor, voor zover links, links is. Ik ken bijvoorbeeld een lobbyist die zich linksprogressief noemt maar harde grappen maakt over milieu en klimaat, vrouwen, enzovoorts. Ik zeg dan dat hij onmogelijk écht links kan zijn met zulke grappen. Dus kunnen er twee dingen gebeuren. Óf hij maakt eens zo’n grap in een woke-gezelschap en ontdekt dan ter plekke hoe links hij werkelijk is. Óf hij verkavelt zijn leven en durft alleen nog maar echt zichzelf te zijn in de geborgenheid van mensen met enig relativeringsvermogen (lees: rechtse mensen). Ook in dat geval zal hij ontdekken hoe linksprogressief hij werkelijk is. Onderschat echter nóóit het vermogen van mensen om hun ziel te compartimentaliseren en zichzelf te bedotten voor een ‘verheven’ ideologisch principe.

In mijn boeken analyseer ik hoe woke een vorm van protestantisme is: dit uit zich in de ernst waarmee links humor politiek-correct maakt. Je kúnt geen grap over woke maken want een half jaar later is de grap werkelijkheid en heeft de absurditeit de realiteit overschreven. Dat voorbeeld ‘zwarte houtverf is racistisch’ hadden we niet lang geleden aangemerkt als een vergezocht voorbeeld in een satirische tv-show. Het spel ‘Kolonisten van Catan’ mag niet meer zo heten, want imperialistisch. In Amsterdam mag ‘Herengracht’ niet meer zo heten, want seksistisch en gendernormatief. Om diezelfde reden mag treinpersoneel geen ‘dames en heren’ meer zeggen. Je maakt er een grap over en het is de volgende dag waar. Parodie en humor zijn kansloos tegenover woke.

Voorbeelden zijn de acties ‘menstrueer voor feminisme’ en ‘plas in je broek voor feminisme’, oorspronkelijk opgezet door trollen om feministische activisten voor schut te zetten. Maar vervolgens gingen mensen die acties echt uitvoeren en ze voelden zich niet voor schut gezet; ze voelden dat ze een verheven, taboedoorbrekende daad verrichten. Voelde de schaamte wat pijnlijk? Des te beter: dat is een teken dat je bereid bent te lijden voor de goede zaak – zoals gezegd, woke is protestantisme.

De poging tot parodie werd met een protestantse ernst opgevat. De paradoxale uitkomst hiervan is dat de rechtse poging tot parodie, de inname van de maatschappij door linkse identiteitspolitiek enkel versterkt. Je kunt ze uitlachen om hun domheid, maar die activisten gaan wél aan de slag en daarmee verschuift de doelpaal weer verder. Want de massa is eraan blootgesteld, haalt de schouders op en denkt: “Dit is kennelijk het nieuwe normaal, het lijkt wat gek maar ik vond het vorige ook al gek, en ook dat bleek normaal.” In plaats van dat je woke belachelijk hebt gemaakt, heb je het absurde verder genormaliseerd.

Mensen die hopen dat woke-radicalisering en polarisering ons dichterbij een oplossing brengen, redeneren vanuit zichzelf en miskennen de passieve aard van de massa. De massa kan prima gedwee aan een toestand wennen waarin het eigen gezond verstand en het eigen oordeelsvermogen géén betrouwbare graadmeters zijn van de realiteit. Het voortbestaan van de literaire fictie België als land dat geen land is, bewijst dit afdoende.

Dan zijn er nog twee afgrondelijke redenen waarom de intensiteit van het clowneske slechts zal toenemen. Omdat het voorgaande punt al existentieel zwaar is en een lange verteringstijd behoeft, zal ik deze slechts kort aanstippen.

Door de toenemende communicatieve hypersnelheid kan het absurde sneller genormaliseerd worden dan dat het absurde als absurd kan worden geclassificeerd (dit wordt hier en hier nader uitgelegd). Daarnaast leidt de digitalisering tot een wereld waarin de lijfelijke real life identiteit steeds minder belangrijk wordt, en zelfontworpen digitale identiteiten belangrijker. De opkomst van 3D technologie zal dit proces versnellen, en ook overheden juichen deze ontwikkeling toe: meer thuis bezig met je computer, dus minder reizen = minder CO2, en minder kans om virussen door te geven. Bovendien is het al zo dat de subjectieve zelfidentificatie van eenieder niet mag worden tegengesproken. Voel je jezelf een vrouw, dan bén je een vrouw, dus voel je jezelf een hobbit of dark-elf, dan bén je een hobbit of dark-elf.

Zie het voor je. Twee mensen gaan op date. Eén van hen stelt de vraag: “Wat zou je voelen als je kind uit de kast komt als elf?” Zweetparels verschijnen op het voorhoofd van de ander, hij of zij aarzelt even, en geeft dan antwoord: “Ik zou het er even moeilijk mee hebben maar, het kan erger, het is tenminste geen goblin.”

Lach er maar om – de analyse wijst echter uit dat ook dit absurdisme werkelijkheid zal worden. Iedere poging tot satire op ‘woke’ verschuift de doelpaal verder en geeft het absurde onbedoeld meer grond.