Column Sid Lukkassen: 'Ontzielde mensen zoeken naar samenhang'

Veel mensen zoeken naar een verhaal, naar het gemeenschappelijke. Zich afvragend waarbij zij zich nog kunnen aansluiten nu alles is weggeslagen, hunkeren zij naar een maatschappelijk kompas. Op alle fronten sluipt onzekerheid ons leven binnen – materieel (qua banen en stromen van inkomen) en immaterieel (qua betrekkingen en relaties). Het lijkt alsof deze onzekerheden bewust door elites worden aangewakkerd, zodat de gemeenschap uiteenvalt tot losse atomen en van daaruit makkelijker aan te sturen is, opnieuw te kneden naar hun plannetjes en belangen. Thierry Baudet en Rabobank-topman Ralf Dekker presenteerden eerder hun plan om een alternatieve gemeenschap op te richten. Is dit het antwoord op een existentieel onbehagen dat door de samenleving spookt?

Clubs en verenigingen werden al steeds vrijblijvender en de coronamaatregelen doen de rest. Nu dit geen duidelijk houvast meer biedt, is het de vraag welk aanknopingspunt tot gemeenschapszin het individu nog heeft. Liberale krachten hebben zelfontplooiing decennia hooggehouden als de hoogste waarde, maar ook dit ideaal is door de genoemde maatregelen zeer moeilijk realiseerbaar. Honderdduizenden mensen worstelen met existentiële onzekerheid en uitzichtloosheid binnen hun cruciale vormingsjaren, zonder dat dit onbehagen in de mainstream cultuur kan worden benoemd.

In deze situatie geven een gezin en een vaste partner een stabiele basis: het verwikkeld zijn binnen een familieverband geeft op zich al perspectief. Het lijkt erop dat meer mensen psychologisch niet meer in staat zijn om langdurige relaties aan te gaan, echter we leven in een tijdperk van gig-economy en kruimel zzp’ers, dus dit is catastrofaal. Het heeft meerdere oorzaken, waaronder gecompartimentaliseerd daten. Dating apps maken het gemakkelijk om partners te vergelijken, het gras bij de buren lijkt altijd groener. Bij internet dating tref je elkaar zonder ingebed te zijn in een gedeelde sociale omgeving, wat het eenvoudig maakt om de ander los te laten. Nul consequenties.

Een arbeider in een betonfabriek noemde Nederland onlangs een ‘failed state’. Hij zou dit merken aan zowel de veiligheid als de welvaart. Veiligheid omdat criminaliteit diep geworteld is in Nederland – drugsgebruik en -productie zijn min of meer genormaliseerd. De narcostaat die zich steeds meer op de voorgrond dringt. De overheid lijkt dit te gedogen omdat ze weten dat er onvoldoende regulier werk is om van te bestaan. Het is makkelijk gezegd dat je een eigen onderneming moet starten. Dan blijkt echter dat je allereerst een zoekmachinebedrijf veel geld moet betalen om überhaupt gevonden te kunnen worden. Ook gaat een steeds groter deel van het inkomen op aan vaste lasten: dit zijn bedrijfssectoren waar je als starter zelden tussenkomt.

Qua welvaart zijn de huizen duur tot onbetaalbaar. Dit zal niet veranderen door aanhoudende immigratie, stikstof en PFAS regels die bouwen belemmeren, en een gebrek aan bekwame vaklui, waarvan er de laatste decennia onvoldoende zijn opgeleid. Daarnaast is de flexibilisering van de arbeidsmarkt vernietigend voor langlopende carrière perspectieven. Verder heeft Nederland een socialistisch belastingstelsel en een liberaal ontslagbeleid.

Dit alles lijkt los zand, maar de samenhang van deze ontwikkelingen wordt duidelijk als je het bekijkt vanuit filosofisch perspectief. Enige jaren terug recenseerde ik het boek Permafrost van Tom Zwitser. Ik denk dat het mettertijd aan belang heeft gewonnen. Het gaat over ‘acceleratie’ en ‘het revolutionaire element’. Het klinkt en is nogal abstract, maar het wordt begrijpelijk als je het vergelijkt met water dat kookt in een pan. Het koken zorgt ervoor dat de atomen meer energie krijgen en volatieler worden, dan stijgen ze op als stoom. En zo worden ook de individuen in het Westen geïnjecteerd met snelheid, waardoor ze losbreken uit hun natuurlijke omgeving en het sociaal maatschappelijk weefsel. Uiteindelijk laat dat weefsel helemaal los.

Nu weer even dat voorbeeld van dating. Vroeger leefden mensen in dorpen waarin ze elkaar slow and steady leerden kennen. Dit ging in overeenstemming met het dagelijkse levensritme, wat, zoals in het tuinderdorp van mijn ouders, nog sterk was verboden aan het ritme van de natuur en het werk op het land. Vandaag leer je elkaar kennen via digitale apps: het contact komt supersnel op stoom en je raakt meegesleept door emoties. Maar al even snel is het contact weer verbroken en ‘ben je terug op de markt’. Letterlijk weer als een los atoom je weg zoekend door het leven.

Met name de linkse partijen zouden zich dit alles moeten aantrekken – de genoemde persoon uit de betonfabriek deelt ze en overwoog zelfs een tijdje om SP te stemmen, maar deed dit uiteindelijk niet. De reden hiervoor is het partijstandpunt over de massa-immigratie, die de chaotische situatie verergert. Het beeld van nóg meer spartelende krabben in een reeds overvolle emmer.

De vraag is wat voor de toestromende immigranten een eerlijk verwachtingspatroon is. Ook deze mensen zoeken existentiële zekerheid. Stel dat we de achterstanden in kennis en de wrijving qua geloof even wegdenken. Dan nóg zal voor het deel dat oprecht het beste beentje voor wil zetten, een degelijke woning onbetaalbaar blijven. Hun dromen zullen desillusies blijken met een stevige kans dat hun kinderen zullen radicaliseren. Ook hier zien wet het ‘opkoken’ van revolutionaire energieën.

Het is een cliché dat de millennials het gewend zijn om met handschoentjes te worden aangepakt, en hierdoor niet zijn opgewassen tegen de hardheid van de arbeidsmarkt. Maar het omgekeerde is tegelijk waar: alles is tegenwoordig ondergedompeld in een gefeminiseerde sfeer van relatie-management en coaching. Velen hebben een goed arbeidsethos maar belanden hierdoor alsnog tussen wal en schip. Waar de jongeren niet kunnen floreren, zal revolutionaire woede het gevolg zijn.

Als je ‘diversity officer’ wil worden, dan is er vast nog wel werk voor je, maar de realiteit is dat we immigranten een samenleving binnensluizen die zwaar in verval is. Waarom? Zodat op basis van deze kunstmatige bevolkingsgroei de overheid geld kan blijven rondpompen om via gemanipuleerde beurskoersen de indruk te wekken dat alles nog goed gaat.

Niemand snapt wat de ECB doet, anders waren VVD en D66 niet zo groot. Het huidige systeem maakt het onmogelijk om te sparen, terwijl sparen essentieel is voor vrijheid. Een mens is pas vrij als hij of zij onzekerheid in de toekomst kan afdekken met arbeid die je vandaag verricht.

Door het bijdrukbeleid kan dat niet meer: nu verkeren mensen altijd in onzekerheid. Ze krijgen burnouts en ontwikkelen een extreem korte termijn voorkeur. Het gevolg is een vluchtige consumptie samenleving: denk aan uitkeringstrekkers die designer gympies kopen als ze een meevallertje hebben. Ook hier vallen oude zekerheden weg en zullen mensen zoeken naar nieuwe.

Covid lockdowns, fiat bubbels, cancel culture, helemaal niets is meer zeker, zelfs relaties niet – vastigheid en gemeenschapszin ontbreken. Als je dit landschap overziet, dan kunnen Baudet en Dekker wel eens goud in handen hebben. Moraliteit bestaat om ervoor te zorgen dat er ruimte is voor ieder individu binnen de gemeenschap. Waar die moraliteit en gemeenschap ontbreken, moeten we ze zélf scheppen. Initiatieven tot gemeenschapsvorming hebben de toekomst!

U kunt de artikelen van Sid Lukkassen ondersteunen via BackMe en vergeet niet zijn werk te volgen via Telegram en zijn nieuwsbrief. Luister ook naar zijn podcast: de Zuilcast.