Olaf Ephraim: De politiek raast naar het ravijn

Er is een levendige discussie op gang gekomen over een nieuwe bestuurscultuur in de Haagse stolp. Dualisme, openheid, het vermijden van achter-kamertjes-politiek- met kleine p: alle elementen zijn voorbijgekomen in de huidige ellenlange formatie.

Het vertrouwen in de politiek, in de “Haagse Hoge Heren en Dames (en varianten)” is laag. Baantjesjagers, leugenaars, amateuracteurs: de krochten van het internet laten weinig ruimte voor nuance.

Misschien is het nu eens tijd om rationeel te bezien hoe de Haagse Politiek onder de eigen kaasstolp vandaag gehaald en verbeterd kan worden. Een reis naar het Utopia Hollandiae.

Laten we beginnen met een aantal realistische waarnemingen:

1. Er is een ellenlange formatie. Nieuwe verkiezingen hebben alleen zin als hoofdrolspelers verdwijnen anders zijn dezelfde mensen die elkaar wantrouwen op elkaar aangewezen. Het is onwaarschijnlijk dat de hoofdrolspelers zullen terugtreden. Immers, de schoorsteen moet ook voor de Boven Ons Gestelden roken.

2. Volledige transparantie bij de onderhandelingen in een formatie is onmogelijk. Een beetje achterkamertjesoverleg hoort erbij, in bedrijfsleven geldt dit ook bij fusies en overnames. Ook de formatie kent politieke koersgevoelige informatie.

3. Ministers moeten fouten kunnen en durven toegeven zonder dat het meteen als aanleiding wordt aangegrepen om de minister politiek te beschadigen. Eensgezind naar oplossingen zoeken om Nederland beter te maken zou veel constructiever zijn. Thans is het logisch dat bewindspersonen fouten verdoezelen en onder het tapijt vegen, geholpen door een bontkraag van voorlichters, spindoctors en ambtenaren die overigens in het algemeen deskundig en loyaal zijn. De Tweede Kamer roept dit eigenlijk over zichzelf af.

4. De truc om daags voor een debat ellenlange documenten waarbij soms honderden pagina’s met informatie ’s nachts worden verzonden zodat de deelnemers aan het debat deze gegevensstroom onmogelijk kunnen verwerken moet verboden worden. Hetzelfde geldt om belangrijke stukken net voor of net in het reces te versturen in de hoop dat deze informatie tussen wal en schip valt.

5. Het belang van Nederland en zijn burgers worden door politici ondergeschikt gemaakt aan persoonlijke PR, social media om maar bekend te worden of te blijven. Men streeft naar een 101 op teletekst, een optreden bij Op1, aandacht van de main stream media, likes op socialmedia en wat dies meer zij. Scoren scoren scoren-het liefst ten koste van electorale concurrenten.

6. Dat is begrijpelijk want de meeste parlementariërs zijn beroepspolitici voor wie een baan als Tweede kamerlid lid het hoogst maatschappelijk haalbare is. Posities in de pikorde van de fracties en de potentiële plaats op de lijst zijn van levensbelang. Alles heeft men over voor de eigen herverkiezing, een burgemeesterspost of een prettig gehonoreerde functie bij een NGO of zbo. Faust zou er nog een puntje aan kunnen zuigen.

7. De politiek is doordrenkt van zinloze en inefficiënte debatten van twaalf uur of langer die tot diep in de nacht duren. Geen mens gelooft dat daar iets zinnigs uit voortvloeit, laat staan dat de ideologische tegenstanders elkaar kunnen overtuigen. En dat klopt in de praktijk aardig. Overbodige ballast voor de bühne dus. Dat geldt ook voor het wekelijkse vragenuurtje en de zogenaamde Regeling van Werkzaamheden. Deze kunnen veel efficiënter georganiseerd worden. Hoe is dit te adresseren?

a. Beperk het aantal interrupties per spreker en laat elke max één minuut inclusief vervolgvragen duren

b. De voorzitter van de Tweede Kamer dient elk debat veel strakker te leiden.

c. Tweede Kamer leden zijn terughoudend bij mondelinge vragen, moties en debataanvragen. Wederom geldt dat het merendeel voor de beeldvorming en de electorale achterban wordt gedaan. Het wemelt van de zogenaamde “world peace” moties. Een voorbeeld: “ De Kamer, gehoord de beraadslaging, verzoekt de regering om een uiterste inspanning te doen het conflict in het Midden Oosten met zo min mogelijk bloedvergieten te beëindigen, en gaat over tot de orde van de dag.” Iedereen voor, motie aangenomen, kan op de palmares, verandert geen spijker aan de reële situatie in deze tweeduizend jaar oude brandhaard.

d. Zowel links als rechts grossiert in kleingeestige sneeren naar elkaar. Want ruzie scoort op social media en de kranten. Dat geeft immers spanning en sensatie, ophef. Voor de achterban. Houd ermee op.

e. Vaak grossieren Kamerleden in een toneelspel dat nauwelijks beter is dan een auditie voor een bijrol in een amateurtoneelgezelschap. Kortom, er worden acteerprestaties van een bedenkelijk niveau geleverd, en alles voor de media, achterban en de bühne. Laten we daarmee stoppen. Ik vraag me in zo’n geval altijd af wie de politicus eigenlijk echt is, als mens, niet als toneelpersonage.

f. Het constante lekken, met opzet, door de regering, moet afgelopen zijn. Het gebeurde voor elke corona persconferentie en jaarlijks traditioneel bij de Miljoenennota.

g. De agenda’s van de Kamer en de Commissies moeten niet steeds wijzigen waarbij ook vaak de bijgevoegde informatie verandert.

h. Wetten worden vaak opgesteld met te weinig aandacht voor de uitvoerbaarheid voor de departementen en begrijpelijkheid voor de en acceptatie door burger. Dit is een aandachtspunt voor regering, ambtenaren en Kamerleden. Beleid, uitvoering en wetgeving mogen nooit teveel uit elkaar lopen. Dit is door de Raad van State, de Algemene Rekenkamer, beide Hoge Colleges van Staat en ook door hoge ambtenaren met regelmaat van de klok vastgesteld. Hierdoor konden drama’s als de Toeslagenaffaire en tekortschietende Jeugdzorg ontstaan.

De Staat beziet de burger met wantrouwen en vice versa. Zoals de Staat is vertrouwt zij haar burgers. Dit moet veranderen.

Regering, ambtenaren, politici, journalisten en burgers: allen dienen wij in de spiegel te kijken hoe wij onze dierbare democratie, het grootste goed, kunnen beschermen en waarborgen.

Ooit stond op de Tempel van Delphi: gignothi seauton: Ken uzelve. Verbeter de politieke wereld, begin bij uzelf.

Olaf Ephraim is Tweede Kamerlid namens Belang van Nederland