-Cultuur onder Vuur- 'De stikstoffuik' fileert de pseudo-stikstofcrisis

Toch, voor wie het stikstofdebat al volgde, meldt het boek niets nieuws. Deel II van het boek Groen is het nieuwe Rood, dat Cultuur onder Vuur in 2020 uitbracht, kondigden wij de stikstofkwestie al aan onder de titel De stikstofkwestie is een voorwendsel om het recht op privé-eigendom in Nederland te vernietigen, iets wat Jaspers impliciet onderschrijft als hij het de stikstofkwestie een “veroveringsoorlog tegen de landbouw”, dus tegen de boeren noemt. Als we overigens opmerken dat Jaspers boek in wezen “niets nieuws” meldt, is dat niet neerbuigend bedoeld. Integendeel, het is juist een grote verdienste om een uitgekauwde kwestie zo objectief, helder en deskundig op te serveren, dat grote groepen mensen de schellen van de ogen vallen. Wie de reacties en besprekingen van het boek leest – en de woedende reactie erop van belangenverstrengelden - kan niet anders dan concluderen dat dit precies is wat De stikstoffuik voor elkaar krijgt.

Dat komt doordat auteur Arnout Jaspers erin slaagt het hele stikstofnarratief naar een metaniveau te tillen en te laten zien dat het hele verhaal vanuit de kern al niet deugt. De discussie zou dus niet moeten gaan over de plussen en minnen van de stikstofreductie (een verminderingsproces dat sowieso al decennialang gaande is met spectaculaire resultaten), maar over het feit of het uitgangspunt dat stikstof de natuur in Nederland op een zodanig manier benadeelt, dat dit draconische maatregelen zoals de uitkoop of zelfs gedwongen onteigening van boeren zelfs maar enigszins rechtvaardigt. Het antwoord is nee. Op geen enkele manier. De ‘stikstofcrisis’ is een pseudo-crisis, een administratief spook zonder lichaam.

Zoals de flap van het boek meldt: “Arnout Jaspers fileert gedetailleerd en genadeloos hoe het unieke Nederlandse stikstofprobleem ontstond. Waarom Nederland als enige land ter wereld een fulltime stikstofminister heeft en hoe de hele ‘crisis’ gebaseerd is op onwetendheid, misbruik van wetenschap en schimmige deals in achterkamertjes”. Het komt erop neer dat radicale activistenclubs erin geslaagd zijn ‘stikstof’ - een alledaags chemisch element – te doodverven als een natuurvernietiger zonder weerga. Politici zonder werkelijk begrip van de zaak hebben dit narratief overgenomen en in beleid omgezet. Met desastreus gevolg voor de boeren en het algemeen belang.

De stikstofgekte heerst lang niet overal, wat ook al veelzeggend is. Aan de andere kant van onze oostgrens bijvoorbeeld wordt de Europese richtlijn heel anders uitgelegd. Dit leidt ertoe dat aan de Nederlandse kant een boer niets mag doen, bedreigd wordt met dwangsommen, uitkoop of onteigening met beroepsverbod, terwijl zijn Duitse buurman aan de andere kant van de grens rustig met zijn stikstof uitstotende activiteiten mag doorgaan, waar hij dan ook nog eens Europese subsidie voor krijgt. Dit komt doordat de zogenaamde kritische depositiewaarde (Kdw) van stikstof in Nederland vastgesteld is op 0,07 gram per hectare per jaar. Die wordt al overschreden bij één vogelpoepje per jaar op een oppervlakte van twee voetbalvelden. Zoals Jaspers schrijft hebben we het hier over onmeetbaar kleine hoeveelheden. Maar hoe is Nederland daar dan toch bij gekomen? Jaspers schetst de geschiedenis: de Raad van State heeft ooit geoordeeld dat er ‘te veel stikstof’ is. Er mag daarom niets meer bij. Stikstof wordt echter niet gemeten, maar berekend met een model, Aerius. Dit model heeft 0,07 gram per ha per jaar als ondergrens. Daar heeft de RvS dan maar voor gekozen: het is in feite een nuloptie.

De verschillen met andere landen lopen enorm op. In Duitsland geldt een norm van 4000 maal, in Zweden zelfs 7000 maal de Nederlandse norm. Wrang is, aldus Jaspers, dat als je een discussie zou willen voeren over écht ‘kritische’ depositiewaarden, dus over meetbare hoeveelheden die werkelijk een verschil maken voor de natuur in elk van die 162 ‘Natura 2000 gebieden’, dat je het dan al snel hebt over vele kilo’s stikstof per ha per jaar, dat wil zeggen over een tienduizendvoudige overschrijding of meer van de huidige norm. In feite is, aldus Jaspers, stikstof net zoiets als water. Je kunt daar te veel of te weinig van hebben, maar water is op zichzelf totaal onproblematisch: je kunt zelfs niet zonder. Nederland heeft echter van stikstofdepositie dé maatstaf van natuurbescherming gemaakt: veel stikstof is slecht, weinig goed. En daarom: hoe minder hoe beter. Dit hoewel de natuurgebieden zeer verschillend zijn. De kritische depositiewaarde van stikstof is bovendien geen streefwaarde, maar een resultaatverplichting. Rechters hebben dus, gegeven de ‘nuloptie’ van de Raad van State, geen andere keus dan om nieuwe vergunningen voor boeren en vissers af te wijzen.

Deze absurde gang van zaken is geen ongelukje, want Jaspers laat er geen twijfel over bestaan dat de fuik van de stikstofverwarring waar de politiek maar niet uit lijkt te kunnen komen, bewust in stand wordt gehouden. Politici en belangenclubs “proberen zo hun agenda door te drukken, zoals het halveren van de veestapel en het steeds verder uitbreiden van een specifiek soort wensnatuur in Nederland. Met ‘wensnatuur’ doelt Jaspers op natuurlandschappen die in werkelijkheid helemaal niet zo natuurlijk zijn en alleen geforceerd en met veel kosten en moeite in stand gehouden kunnen worden, zoals heide. Deze ‘natuurbescherming’ heeft dus niets te maken met volksgezondheid of klimaatverandering, en alles met ideologie.

Het hierboven geschetste, moedwillige misverstand kadert bovendien in een nog bredere, linkse agenda, aldus Jaspers. Deze “stelt dat de westerse economie en maatschappij de wereld naar de afgrond voeren en dus totaal op de schop moeten. In die nieuwe, ‘duurzame maatschappij’ is überhaupt geen plaats meer voor het consumeren van vlees of zuivel, noch voor vliegvakanties of fossiele brandstoffen. Hoe je ook over zulke kwestie denkt, de stikstofcrisis in Nederland is in dit verband niet meer dan een breekijzer dat wordt misbruikt ten bate van die agenda.” Precies dit was in 2020 ook al de conclusie van Groen is het nieuwe Rood.

Een en ander leidt tot dolle toestanden. Zo is voor stikstofuitstoters de mogelijkheid van ‘saldering’ geschapen. Als je met de ene stikstofactiviteit een andere kunt stoppen, mag je ze van elkaar aftrekken. Dat had een uitbater van windturbines in de Flevopolder goed begrepen. Hij kreeg in 2019 geen vergunning zijn windturbines door grotere te vervangen (want stikstofuitstoot). Daarop kocht hij de stikstofvergunningen van twee naburige eendenboerderijen op, die overigens al waren gestopt. Om formeel goed te zitten, stopte de uitbater er daarom voor alle zekerheid nog wel even 32.000 eenden in, om die vervolgens alle 32.000 weer te ruimen en op die manier de stikstofuitstoot fors ‘terug te brengen’ en op de eigen naam te zetten. Er was juridisch geen speld tussen te krijgen…

Een andere dolle toestand is de opkomst van linkse serieprocedeerders als Johan Vollenbroek, de 73-jarige “alleenheerser” van de actiegroep Mobilisation for the Environment (MOB). In feite veroorzaakte hij de stikstofcrisis door tot aan de Raad van State te procederen. Hij is een “grootmeester in juridische obstructie”, aldus Jaspers, “en zou als hij de kans kreeg half Nederland voorgoed plat leggen en de facto naar de negentiende eeuw brengen”. MOB/Vollenbroek komt aan geld door bijvoorbeeld tientallen procedures en/of WOB-verzoeken tegelijk op te starten, waaraan de overheid onmogelijk binnen de wettelijk gestelde termijn allemaal aan kan voldoen. Bij overschrijding stapt de actiegroep dan naar de rechter, die dan alleen maar de wettelijke dwangsom kan toekennen van maximaal 1.260 euro per geval. Volgens Jaspers wordt dit verdienmodel – in feite misbruik - ook door andere actiegroepen uitgebuit. Wat het MOB van Vollenbroek betreft, dit is volgens Jaspers “een grotendeels zelfrijzende serieprocedeermachine: het opstarten van procedures en rechtszaken levert dwangsommen, vergoedingen voor proceskosten en honoraria voor ‘advies’ op, waarmee nog meer procedures en rechtszaken gestart kunnen worden, zodat het inkomen van Vollnebroek en de continuïteit van MOB verzekerd zijn. Het zou hilarisch zijn als de gevolgen voor Nederland niet zo ernstig waren.”

Wat is de ontsnappingsroute uit deze waanzin? Jaspers wil op de eerste plaats van het misbruik van het ‘voorzorgsbeginsel’ af, dat een juridische “dooddoener” is geworden. Er zijn namelijk heel goede methodes om risico’s te calculeren op een reële basis, naast alle ervaring en deskundigheid van experts. Dat kun je allemaal terzijde schuiven ten gunste van denkbeeldige, puur hypothetische risico’s. Dat kun je altijd, bij iedere stap die een mens zet. Dat is echter geen reden die stap te verbieden, en jezelf te te verlammen. Deze mentaliteit heeft heeft echter wel geleid tot de huidige stikstoflockdown op grond van onmeetbaar kleine hoeveelheden, die de natuur onmogelijk kunnen schaden maar op grond waarvan wel het land zo ongeveer wordt stilgelegd. Niet alleen het misbruik van het voorzorgsbeginsel in de rechtspraak moet dus overboord, maar ook de Kritische Depositiewaarden moet worden aangepast, bijvoorbeeld naar het Duitse model. Tenslotte moet Nederland waar dat kan gebieden de beschermde Natura2000-status ontnemen. Formeel kan dat niet, maar Mark Rutte moet in Brussel maar eens gewoon met de vuist op tafel slaan, aldus Jaspers, en duidelijk maken dat er een oplossing moet komen. Laat voor één keer het Nederlandse belang eens doorslaggevend zijn.