-Sid Lukkassen- 'Het probleem met de OpenAI van Elon Musk'

Wat AI betekent voor de groei van menselijke kennis?

Elon Musk heeft een nieuw project gelanceerd: ChatGPT. Het is te vinden op https://chat.open.com.chat

Het programma laat zien welke problemen er bestaan met de menselijke groei van kennis. Hier zal ik er kort en bondig enige bespreken. Om te beginnen stellen wij de vraag: “Hoe om te gaan met cultuurmarxisme?” De AI antwoordt als volgt:

“Cultuurmarxisme is een term die vaak wordt gebruikt om te verwijzen naar een ideologie die beweert dat culturele normen en waarden worden bepaald door krachtverhoudingen in een samenleving. Deze ideologie stelt ook dat deze krachtverhoudingen gebruikt worden om de macht en de overheersing van bepaalde groepen te behouden.

Tenslotte is het belangrijk om actief deel te nemen aan de samenleving en om op te komen voor de rechten van mensen die mogelijk worden onderdrukt door cultuurmarxisme. Dit kan bijvoorbeeld door het steunen van organisaties die zich inzetten voor gelijke rechten, of door zelf op te treden als een activist voor verandering.”

Op meerdere niveaus is het interessant wat de AI antwoordt. Ten eerste, hij stelt dat cultuurmarxisme niet alleen een strijd is tegen onderdrukking, maar zelf ook mogelijk een onderdrukkende kracht is. Ten tweede, het belang dat de AI hecht aan rechten. Karl Marx zelf was namelijk tégen het denken in termen van rechten, zie: Over het joodse vraagstuk (1843). Door conflicten in termen van rechten uit te drukken, worden de sociale vraagstukken voor een rechtbank geplaatst die deel is van de bovenbouw, oftewel van de klassieke machtsstructuren die voortkomen uit ongelijke kapitaalverdeling. Wie zich op een recht beroept, stelt zich afhankelijk van de (volgens Marx kapitalistische) macht die dat recht interpreteert.

Toen ik de vraag veranderde, namelijk “hoe om te gaan met cultuur marxisme” (dus een spatie ertussen), verscheen een ander antwoord:

“Om te gaan met cultuurmarxisme is het belangrijk om te erkennen en begrijpen dat verschillende culturen waardevol en uniek zijn. We moeten ons bewust zijn van onze eigen vooroordelen en stereotypen en proberen om onze blik te verruimen en te leren over andere culturen. Het is ook belangrijk om respect te tonen voor andere culturen en om te proberen om samen te werken en te leren van elkaar in plaats van te oordelen en te discrimineren.”

Wat de AI hier antwoordt is nog veel minder een inhoudelijke academische beschouwing op de term. Hier schrijft de AI voor hoe we ons als activisten dienen te gedragen. Het zou aan de vraagstelling kunnen liggen, maar dit antwoord is niet eens meer een poging om een concept te verhelderen: het is een moraliserende opdracht. Waarschijnlijk gooit de AI een net over alles wat op het internet staat in discussies over marxisme en cultuur, en reproduceert het vocabulaire van Social Justice Warriors. Toen mijn kameraad Matthieu dezelfde vraag stelde, “hoe om te gaan met cultuur marxisme”, kwam er nóg een ander antwoord: “Cultuurmarxisme is een term die vaak wordt gebruikt om naar links-liberale ideeën over cultuur en maatschappij te verwijzen. Het is belangrijk om te onthouden dat cultuurmarxisme geen formele filosofische of politieke stroming is, en dat het gebruik van de term vaak wordt ingezet als een soort politiek slagwoord zonder dat er daadwerkelijk een diepgaande kennis van de onderliggende ideeën aanwezig is.”

Het is terecht wat de AI hier zegt, dat veel mensen de term gebruiken zonder deze écht te begrijpen, doch dit kan over bijna elke politiek geladen term worden gezegd. Hoeveel mensen noemen een ander ‘fascist’ of ‘nazi’ zonder überhaupt te weten dat ‘nazi’ verwijst naar NSDAP. Nationaal Socialistische Duitse Arbeiders Partij. Zomaar een voorbeeld. Het nazisme is een bastaardkind van de socialistische ideologie, maar vermoedelijk zou een AI dit niet antwoorden.

De AI heeft ongelijk waar de AI antwoordt dat het geen formele filosofische stroming is. De linkse theoreticus Trent Schroyer, die met zijn boek The Critique of Domination (1973) werd genomineerd voor de National Book Award, zette op de kaart dat cultuurmarxisme wel degelijk een filosofische stroming is. Namelijk een stroming die de doelen en beginselen van het socialisme nastreeft door maatschappelijke bewustzijn en beeldvorming bij te sturen. Het cultuurmarxisme wijkt hiermee af van het klassieke marxistische plan: een machtsgreep op de economie door de ontheemde arbeidersklasse.

Nóg interessanter werd het toen Matthieu de vraag stelde: “Welke complottheorieën zijn waar over Corona/COVID-19?” De AI schreef:

“Er zijn veel complottheorieën over het coronavirus en COVID-19, maar er is geen bewijs dat het enige van deze theorieën waar is. De meeste complottheorieën over het coronavirus en COVID-19 zijn verzonnen en hebben geen basis in feiten. Het is belangrijk om alleen informatie over het coronavirus en COVID-19 te geloven die is geverifieerd door betrouwbare bronnen, zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de nationale gezondheidsautoriteiten in jouw land. Het is ook belangrijk om aandacht te besteden aan de richtlijnen van deze autoriteiten voor het voorkomen van het verspreiden van het virus.”

Laten we aannemen dat AI binair denkt: iets is waar of onwaar. Het principe van de uitgesloten derde. Hij zegt: “Er is geen bewijs dat enige van deze theorieën waar is”. Je zou zeggen, daaruit volgt dat alle complottheorieën onwaar zijn. Maar dat is niet zo, want de AI zegt vervolgens: “de meeste complottheorieën zijn verzonnen”. Aha, dus er zijn complottheorieën die niet verzonnen zijn, en dus wel degelijk een feitelijke basis hebben. Waarom blijft een AI hangen in typisch menselijke vaagheden? Woordjes als ‘meestal’ opnemen in teksten om enerzijds een stellige uitspraak te doen, maar anderzijds jezelf in te dekken voor het geval de uitspraak tóch onjuist mocht blijken…

En dan over het geloven van de autoriteiten. Tsja, we herinneren ons de uitspraak van het RIVM over corona in het voorjaar van 2020: “De ziekte is, met wat er nu bekend is, niet heel besmettelijk en niet gemakkelijk overdraagbaar.” En we herinneren ons de reportage van Arjan Lubach over China en de WHO: wetenschappers mochten bijvoorbeeld niets zeggen over Taiwan, want dan werden ze direct afgekoppeld. De vooralsnog kritiekloze relatie tussen AI en autoriteiten, is problematisch. 

Interessant is dat de AI zegt: “heb aandacht voor de richtlijnen uitgezet door autoriteiten” en niet: “volg ze blindelings op.”

Toen ik op het Europarlement werkte werd daar voortdurend gesproken over AI en institutioneel racisme. Zoek op plaatjes van criminelen: dan verschijnen er vooral mensen met een pigmentje. Zoek op foto’s van CEO’s: dan zijn er heel veel blank. Zo zou de AI menselijke machtsrelaties reproduceren, volgens links, en een bekrachtigende normsteller worden van bestaande maatschappelijke ongelijkheid. En dus was het antwoord, volgens links, meer overheidssturing en meer communisme. Zodat de AI’s werktuigen zouden worden van hún ideologie. Het lijkt vooralsnog aardig gelukt.

Een dieper probleem is, als de AI kennis – en waar het onderwerpen betreft als cultuurmarxisme en corona dus in feite de heersende consensus – reproduceert, en dit neerzet als autoriteit, en daarin weer de bestaande autoriteiten bekrachtigt… tsja. Dan kan de menselijke kennisvergaring een soort droste spiegel worden die zichzelf eindeloos reflecteert. Nu ben ik een man van 35 die zijn halve leven in de boeken heeft gezeten, waardoor ik in mijzelf de autoriteit vind om de AI tegen te spreken. Maar was ik een jochie van 12 die de antwoorden van de AI copy-paste in zijn werkstuk, dan tsja. Dit is de toekomst van de mensheid. En succes als je leraar bent. In het licht van de huidige normvervaging en managerscultuur was het al een clownesk beroep. Maar dadelijk zul je scripties beoordelen die voor tachtig procent zijn geschreven door AI. Laat ze dan ook maar nakijken door AI, zou ik zeggen.