- Frits Bosch - Staatsschulden en begrotingstekorten gaan over de top. Wordt onze hoed extra blauw?

De staatsschulden nemen gigantische proporties aan en door sterk gestegen rentes nemen de rentebetalingen enorm toe. Geschat wordt dat het gemiddelde begrotingstekort 7% zal bedragen aan het einde van dit decennium. 3% wordt in de EU als een maximum voor het begrotingstekort aangehouden. Na de kredietcrisis van 2007-2009 gingen de rentetarieven gestaag verder omlaag wat overheden het op een spenderen deed zetten. We kennen het verhaal: het Italiaanse begrotingstekort liep op naar 150% en andere Zuid-Europese landen deden driftig mee. Want de ECB zorgde wel voor een financieel vangnet, “Italië mag niet failliet gaan”, moral hazard. Meloni heeft dit goed begrepen. De Japanse staatsschuld beloopt eveneens 150% bij een zeer lage economische groei maar wel met spaaroverschot. Ook China gaat naar een soortgelijk percentage maar heeft ook een enorm spaaroverschot. Beide landen verouderen rap: pensioen- en zorgkosten exorbitant.

De Federal Reserve heeft de rentetarieven verhoogd naar 5,25% waardoor meer dan ooit aan rentebetalingen uitgegeven worden. De Inflation Reduction Act, voor klimaat , schone energie en oorspronkelijk bedoeld om het tekort terug te dringen, gaat 1,2 triljoen dollar kosten. Het budgettekort bedraagt nu 117%, terwijl 60% acceptabel wordt gevonden onder ecomen. Dit gaat naar sky high onder Biden. Enkel de financieringskosten bedragen 3,3% van het bnp. De dollar is de reservemunt, dus spendeer maar raak… Reken er niet te veel op. China doet alles om de dollar concurrentie aan te doen. Logisch, als de VS naar de tweede plaats gaat dan komt dollar op de tocht.

Europa heeft allerlei verlanglijstjes, zoals militaire uitgaven naar 2% van het bnp, Klimaat, Stikstof, Asielzoekers, Zorg, Onderwijs, et cetera. Nederland schaart zich in deze budgettaire ontwikkeling. Loonstijging wordt gevraagd van 10%. Dit lijkt redelijk bij de bestaande inflatie. De lonen zijn jarenlang niet of nauwelijks gestegen, dit is een inhaalvraag. Overigens is opmerkelijk dat de baas van DNB, Klaas Knot, zetbaas van Mark Rutte, zich hierover opwindt (loonbeleid behoort niet tot zijn taakopdracht) en we horen hem niet over de buitensporige staatsschulden en budgettekorten.

Het zorgelijke is dat regeringsleiders en centrale banken zich amper zorgen maken over deze budgettaire ontwikkelingen. Niemand wil Luilekkerland verlaten. Ze nemen deze kwestie niet serieus, zo lijkt het. Onze minister van financiën lijkt helemaal de weg kwijt te zijn. Ze heeft geen affiniteit met dit weerbarstige vakgebied. En de uitgaven dreigen enkel meer te worden bij een verouderende bevolking.

Als het echt mis mocht gaan dan is monetaire financiering niet mogelijk want dat heeft al over de top plaatsgevonden. Rente omlaag duwen lijkt ook geen optie omdat dit de inflatie verder zou aanwakkeren in de richting van hyperinflatie zoals 100% in Turkije en Argentinië, 104%. Dan resteren de opties: 1. De belastingbetaler gaat de prijs betalen via veel hogere belastingen om het deficit weg te werken, de spaarsaldi aanspreken of 2. De zaak op z’n beloop laten en naar een absoluut nulpunt laten gaan waardoor iedereen een blauwe hoed heeft. De Nederlandse hoed is dan extra blauw door onze grote pensioenpot 3. Doorrollen naar de volgende generaties. Wie dan leeft, die dan zorgt.

Resteert de vraag welke lont het kruitvat kan doen ontsteken. Niemand weet het, maar veelal is er een politieke oorzaak. Volop mogelijkheden zijn er daartoe…