-Frits Bosch- Nederland heeft een aanhoudende bevolkingsgroei, toenemende vergijzing, groeiende diversiteit en kampt met tekorten op de arbeidsmarkt. Deel I

De bevolking van Nederland verandert de komende dertig jaar flink. Het Centraal Bureau voor de Statistiek, CBS, voorziet dat belangrijkste demografische veranderingen zijn: aanhoudende bevolkingsgroei, toenemende vergijzing en groeiende diversiteit. Deze veranderingen hebben aanzienlijke gevolgen voor veel maatschappelijke terreinen. Maar hoe ze precies uitwerken is nog onzeker. Tijd voor een inventarisatie. In dit artikel bespreek ik in een trilogie eerst mondiale demografische ontwikkelingen en ga vervolgens in op gevolgen hiervan voor onze arbeidsmarkt. Dit is deel 1.

De mondiale bevolking telde in 1920 3,7 miljard zielen, eind dit jaar verwacht de VN dat dit 8 miljard zijn. Dit zal oplopen naar 9,7 miljard per 2050. Over dit laatste cijfer bestaat onenigheid onder demografen. Het zal mogelijk de 9 miljard niet bereiken. De mondiale bevolking wordt ouder en groeit veel minder hard. Het aantal geborenen in Italië had een piek in 1964 met 1 miljoen. De VN raamt een daling naar 346.000 in 2050. Japan vertoont eenzelfde patroon. De Italiaanse gemiddelde leeftijd is 47, de Japanse is 49. De Japanse premier Kishida Fumio meent dat vele sociale functies niet langer gegarandeerd kunnen worden. Maar ook in andere landen zet een forse geboortedaling in. Voor Zuid-Korea is en vervangingswaarde 0,8 wat betekent dat de volgende generatie de helft is van de ouders’ generatie. In 2021 hadden 124 landen een vruchtbaarheidscijfer beneden 2,1, de minimum vervangingswaarde, volgens de VN oplopend naar 136 per 2030. De daling betreft niet langer de rijke landen maar ook middeninkomenslanden, zoals Brazilië en Thailand en arme regio’s zoals India. De jong werkende populatie in de leeftijd tussen 20 en 30 daalt snel. In China daalt die categorie rap. Geboortecijfers laten zich niet dwingen, ook niet met forse subsidies zoals in Singapore. De Russische bevolking daalt van de piek van 148 miljoen in 1993 naar 132 miljoen in 2050. De Oekraïnse bevolking daalt nog sneller over dezelfde periode van 52 miljoen naar 32 miljoen. De bevolking van India zal een piek van 1,6 miljard bereiken in 2060, maar zal volgens de VN daarna snel dalen. Sub-Sahara Afrika is nog steeds booming qua geboorten, zoals Nigeria en Congo, maar ook daar is een daling van de groei zichtbaar en zal niet langer de daling elders compenseren. Europa zit duidelijk in de dalende trend qua bevolkingsomvang van de autochtone bevolking, maar het wordt gecompenseerd met massa-immigratie. In Nederland woonden in 1850 3 miljoen mensen met een marginale footprint, in 2040 naar verwachting 19,6 miljoen met een forse footprint. Ter vergelijking: in Denemarken, groter dan Nederland, wonen 5,4 miljoen mensen. In Nederland is nooit een bevolkingsbeleid gevoerd.

De Europese bevolking veroudert. De vraag is welk effect dat zal hebben op de politiek in het Westen en wat de gevolgen zijn voor de arbeidsmarkt. Het politieke trend lijkt een meer conservatieve politiek te worden. Oudere mensen zijn immers meer behoudend dan jongeren. Maar het zal ook economisch worden afgedwongen. Naarmate de verhouding tussen jongeren en ouderen/gepensioneerden naar de laatste groep verschuift, zullen en minder innovaties en investeringen zijn. Het aantal patenten daalt in China, de VS en Japan. Burgers zullen het meer moeten doen met wat er al zoveel jaren is. Na de babyboomers en geboortegolf van na de Tweede Wereldoorlog treedt nu ‘een geboorteval’ op. Ouderen en gepensioneerden consumeren minder en houden vast aan hun spaargeld. De huidige ophoping van spaargeld, de zogenaamde ‘savingsglut’, loopt slechts langzaam leeg. De investeringen zullen dalen door minder jongeren. Het wordt vaak voorgesteld alsof het ernstig is dat geboortecijfers zo sterk terugvallen. Dat hoeft niet zo te zijn. Het consumptiepatroon zal wijzigen, bijvoorbeeld minder pampers. Ouderen reizen minder. De hoeveelheid innovaties die de mensheid de afgelopen vijftig jaar te verwerken heeft gekregen is ontzagwekkend en vooral voor ouderen soms moeilijk bij te benen. Er zal enige morele ontspanning kunnen optreden op dit front. Daarbij komt dat met minder mensen op aarde en oudere mensen de milieutechnische voetafdruk zal afnemen en dat was toch de bedoeling?

Frits Bosch is econoom en socioloog. Hij is tevens auteur van “Risico als obsessie”, “Dat is het risico”, “Wereld op een keerpunt” “Onbehagen bij de elite”, “Schaft ook Nederland zich af?” en “Feminisme op de werkvloer”