-Frits Bosch- De “botsing der beschavingen” wordt groter, niet kleiner

Het Sociaal Cultureel Planbureau, SCP, doet periodiek onderzoek onder bevolkingsgroepen hoe ze zich in sociaal-cultureel opzicht voelen en wat hun opstelling is in dit opzicht binnen de samenleving. De uitkomst is dat orthodoxe bevolkingsgroepen eerder orthodoxer worden en liberale bevolkingsgroepen liberaler (autochtonen). De bekende constatering is dat de tweede en derde generatie moslims orthodoxer worden. Hoe zit dat internationaal?

Een soortgelijk onderzoek vindt internationaal plaats door de World Values Survey, WVS. Onderzoekers zwermen mondiaal uit met vragenlijsten om aan de weet te komen hoe bevolkingen en bevolkingsgroepen zich sociaal-cultureel opstellen en wat hun waardensystemen behelzen. 130.000 mensen worden periodiek sinds 1990 bevraagd in 90 landen. Vragen luiden of men in God gelooft, of men ooit een petitie zou ondertekenen, vertrouwt u gemakkelijk anderen, hoe belangrijk is gehoorzaamheid van uw kinderen, etcetera etcetera.

De uitkomsten worden afgezet op assenstelsels seculier, liberaal, traditioneel, collectief. De uitkomst is niet zo verbazingwekkend: orthodoxe landen worden orthodoxer en liberale landen worden liberaler. De gedachte dat de kloof kleiner wordt als er in de wereld minder armoede is (hetgeen het geval is) dat dan de sociaal-culturele kloof tussen landen en bevolkingsgroepen kleiner wordt, houdt geen stand. Integendeel, de kloof wordt (helaas) wijder is de constatering van WVS. Meer geld en welvaart betekent niet liberalere waarden. Dat zou een misverstand kunnen zijn.

Dat doet ons denken aan de vermaarde Amerikaanse onderzoeker en auteur Samuel Huntington (1927-2008), ooit Harvard hoogleraar politicologie, met zijn ‘clash of civilsations’. Er is soms wat smalend over zijn onderzoek gedaan, maar hij was ‘spot on’. Er is een botsing der beschavingen en door globalisering en globalisme is die botsing groter geworden en de clash wordt nog steeds groter. De waarden stelsels zijn verschillend en blijven verschillend. Religie versus seculier speelt een belangrijke rol.

Het ‘wij’-‘zij’ is duidelijk aanwezig, niet alleen binnen een land maar ook internationaal. Alle verwijten over en weer zijn nutteloos en schadelijk: ‘zij passen zich niet aan’ of ‘wij passen ons niet aan’ (Trouw). Niet doen. Accepteren dat het zo is, is véél beter.

Frits Bosch is econoom en socioloog. Hij is tevens auteur van “Risico als obsessie”, “Dat is het risico”, “Wereld op een keerpunt” “Onbehagen bij de elite”, “Schaft ook Nederland zich af?” en “Feminisme op de werkvloer”