Column Sid Lukkassen: Wat als je inclusiviteit tot het uiterste doordenkt?

De discussie over inclusiviteit drukt een stempel op ons leven en zal dit de komende jaren steeds sterker en indringender doen. Mensen van buitenlandse afkomst voelen zich niet altijd vertegenwoordigd en iedereen heeft intussen wel gehoord van de ‘woke’ activisten die van agitatie rond discriminatie een verdienmodel hebben gemaakt. Weer anderen zien inclusiviteit als een onschuldig concept. Maar wat als je dit concept doordenkt tot de uiterste gevolgtrekking?

We worden met onze neus op de feiten gedrukt door een crowdfundingproject van de Amsterdamse schrijfster Sentini Grunberg. Zij is van Surinaamse afkomst en publiceerde eerder over management. Het doel van haar nieuwste project is het uitgeven van een boek genaamd Black Suns: een Afro Science Fiction verhaal over twee zusjes die op zoek gaan naar hun innerlijke kracht. Ze schrijft:

“Er zijn bijna geen Nederlandse kinderboeken waarin donkere kinderen een hoofdrol spelen. Dit is nog schaarser in het avontuur/sci-fi genre en er wordt niet gauw in geïnvesteerd door een uitgever. De komst van dit boek zal het ten goede komen aan de representatie van mensen met een niet-westers uiterlijk in Nederlandse kinderboeken.”

Haar project brengt herinneringen boven aan de film Black Panther (2018), over een Afrikaanse superheld, de zwarte koning van het fictieve land Wakanda. Vooral vanwege de discussie die de film losmaakte. Het is een verhaal over het ‘empoweren’ van zwarte mensen: ze worden in beeld gebracht als krachtige, intelligente personages met veel maatschappelijke invloed, politieke autoriteit en technologische macht. Het is een positief verhaal met daarin ook een belangrijke rol voor de Afrikaanse etniciteit. Totdat je de vraag stelt: zou het als even positief worden opgevat als blanke Europeanen op deze wijze in beeld worden gebracht? We zien al aankomen dat het in dat geval beschuldigingen zal regenen omtrent de ‘etnostaat’ en ‘white supremacy’.

Nu wil ik hiermee niet zeggen dat Sentini Grunberg zo ver gaat of dat het überhaupt haar intentie is om dit aan te boren. Het is een positieve golf van maatschappelijke aandacht en aanmoediging waarop zij meevaart. Maar consequent is het mogelijk niet, want als je dit doordenkt, dan zouden ook Europeanen dit moeten kunnen en mogen. De tijd van de absolute blanke dominantie ligt immers achter ons. Blanken worden een minderheid in de VS, en in Europese staten (zelfs in België) wordt dit scenario nu ook openlijk besproken. Op wereldschaal is China ons geopolitiek al aan het overvleugelen…

Het crowdfunding project waarnaar ik verwijs is al geslaagd. Dat is prima want het is niet mijn doel om het project inhoudelijk te bekritiseren, maar om een fundamenteel punt aan te snijden over inclusiviteit, en dat concept tot zijn uiterste consequenties te doordenken. Het is op zich goed dat er hier een positief verhaal wordt uitgedragen, over actief in het leven staan, zelf kansen scheppen en je leven met beide handen aangrijpen, in plaats van de passieve rol als afwachtend links stemvee, die donkere mensen zo vaak wordt aangepraat. In een gesprek bij Café Weltschmerz noemde Yernaz Ramautarsing dit een houding die past bij ‘democrat plantations’.

Dus, helemaal prima dat zwarte mensen hun eigen science fiction maken, al dan niet fantaserend over een eigen etnostaat – of zelfs een etnoplaneet. Alvast vooruitkijkend naar een toekomst waarin, door de vermenging of pardon verbroedering van alle volkeren, de blanken min of meer verdwenen zijn. Sentini Grunberg stelt dat mensen van Afrikaanse afkomst zelden een uitgever vinden voor een science fiction verhaal waarin hun ras centraal staat. Maar omgekeerd moeten blanke mensen zich het maar laten welgevallen dat blanke personages steeds vaker door zwarte acteurs worden gespeeld? En stel dat je een serie gaat maken over Nederlandse tradities en zo goed als monoblanke dorpen waar nog traditioneel Sinterklaas wordt gevierd, dan volgt de kritiek dat het niet divers en niet inclusief genoeg is. Zoals ook het Gelders orkest en het katholieke museum Ons lieve heer op zolder overkwam.

Het is prima dat zij als kunstvorm haar eigen etno-culturele wereld bedenkt. Dan stel ik daarbij wel consciëntieus de vraag: mogen blanken dan ook zo’n fictief etnisch universum uitdenken en positief voor het voetlicht brengen? En als het antwoord ‘neen’ is, dan is er wellicht een fundamenteel probleem met het concept van inclusiviteit.