-Dr. Gert Jan Mulder- Dankbaarheid Werkt: Drie manieren om het leven te verrijken

Toch kan het aannemen van een meer gebalanceerd – of zelfs bewust positief – perspectief een diepgaand effect hebben op ons psychologisch welzijn, onze veerkracht en onze algehele tevredenheid met het leven. Het bestaan is immers inherent dubbelzinnig: een voortdurende wisselwerking tussen voorspoed en tegenslag, tussen licht en schaduw. Niemand blijft hiervan gevrijwaard. Maar juist in deze spanning schuilt een uitnodiging: de bewuste cultivering van dankbaarheid en het richten van onze aandacht op datgene wat wél goed gaat.

Zoals de Indiase mysticus en spiritueel leraar Sadhguru kernachtig stelt: het loutere feit dat men ’s ochtends ontwaakt en zich ervan bewust is dat men leeft, vormt op zichzelf reeds een kostbaar geschenk. De broosheid van het bestaan blijft in het dagelijks leven vaak verborgen, maar het simpele gegeven van leven, in combinatie met de gezondheid van onze dierbaren, biedt een fundament voor dankbaarheid.

In dit essay presenteer ik drie overdenkingen, geworteld in zowel persoonlijke ervaring als empirisch onderzoek, die als leidraad kunnen dienen voor een meer positieve en verrijkende levenshouding.

Het idee om dagelijks uw zegeningen te tellen mag wellicht banaal of eenvoudig lijken. Toch tonen talloze empirische studies aan dat het regelmatig beoefenen van dankbaarheid aanzienlijke psychologische voordelen oplevert. Onderzoek van Emmons en McCullough (2003) heeft aangetoond dat personen die wekelijks bijhielden waar zij dankbaar voor waren, hogere niveaus van welzijn en optimisme rapporteerden dan degenen die zich richtten op dagelijkse ergernissen of neutrale gebeurtenissen.

Geluk, zo blijkt, ligt zelden in grootse prestaties of uitzonderlijke ervaringen. Het schuilt veeleer in het alledaagse – de warmte van de ochtendzon, een betekenisvol gesprek, de subtiele schoonheid van een wisselend seizoen. Door bewust aandacht te schenken aan deze ogenschijnlijk triviale momenten, versterken we ons gevoel van verbondenheid en tevredenheid.

Het menselijk brein is van nature geneigd tot piekeren over toekomstige onzekerheden. Anticiperende angst kan weliswaar dienen als voorbereiding op mogelijke tegenslagen, maar ontaardt al snel in chronische zorgen, met negatieve gevolgen voor het psychologisch welzijn (Borkovec et al., 1983). Studies suggereren dat het merendeel van onze zorgen nooit werkelijkheid wordt (LaFreniere & Newman, 2020), hetgeen de inefficiëntie van overmatige bezorgdheid over hypothetische situaties onderstreept.

Een persoonlijke anekdote uit Argentinië illustreert dit treffend. In een land dat historisch gekenmerkt wordt door terugkerende economische crises, bood een vriend van mij eens een opmerkelijk pragmatisch perspectief. Toen ik mijn bezorgdheid uitte over een naderende recessie, glimlachte hij en antwoordde:

“Ja, dat weet ik. Maar intussen zorg ik ervoor dat ik mijn brood verdien.”

Deze opmerking weerspiegelt een fundamentele veerkracht – een weigering om potentiële toekomstige tegenslagen het huidige handelen te laten verlammen. Een dergelijke houding sluit aan bij het concept van psychologische flexibiliteit: het vermogen om betrokken te blijven bij betekenisvolle activiteiten, ondanks de aanwezigheid van onzekerheid (Kashdan & Rottenberg, 2010).

Het moderne leven duwt velen in een staat van voortdurende haast, waarbij er nauwelijks ruimte overblijft voor aandachtige betrokkenheid bij de wereld om hen heen. Toch benadrukt onderzoek binnen de positieve psychologie dat savoring – het bewust aandacht schenken aan en waarderen van positieve ervaringen – het levensgeluk aanzienlijk kan vergroten (Bryant & Veroff, 2007).

Of het nu gaat om vriendschap, romantische liefde, de natuur of de cadans van de seizoenen: het leven biedt een overvloed aan mogelijkheden tot verbinding en betekenis. Door mindfulness en intentionaliteit in onze dagelijkse beleving te cultiveren, verdiepen we onze relatie met de wereld, en daarmee ook met onszelf.

Het leven vormt geen aaneenschakeling van voorspelbare zekerheden, maar een complex samenspel van hoop en vrees, van stabiliteit en verstoring. Hoewel tegenslagen onvermijdelijk zijn, bepaalt het perspectief dat wij aannemen hoe wij deze wisselvalligheden ervaren en erop reageren. Door bewust te kiezen voor dankbaarheid, onze zorgen over onzekere toekomsten te temperen, en open te staan voor de rijkdom van het dagelijks leven, cultiveren wij een veerkracht die ons welzijn ondersteunt.

Het glas is, zo zou men kunnen stellen, niet slechts half vol. In werkelijkheid is het vaak voller dan wij onszelf toestaan te zien.

Referenties:

• Baumeister, R. F., Bratslavsky, E., Finkenauer, C., & Vohs, K. D. (2001). Bad is stronger than good. Review of General Psychology, 5(4), 323–370.

• Borkovec, T. D., Robinson, E., Pruzinsky, T., & DePree, J. A. (1983). Preliminary exploration of worry: Some characteristics and processes. Behaviour Research and Therapy, 21(1), 9-16.

• Bryant, F. B., & Veroff, J. (2007). Savoring: A new model of positive experience. Lawrence Erlbaum Associates.

• Emmons, R. A., & McCullough, M. E. (2003). Counting blessings versus burdens: An experimental investigation of gratitude and subjective well-being in daily life. Journal of Personality and Social Psychology, 84(2), 377–389.

• Kashdan, T. B., & Rottenberg, J. (2010). Psychological flexibility as a fundamental aspect of health. Clinical Psychology Review, 30(7), 865-878.

• LaFreniere, L. S., & Newman, M. G. (2020). Worrying about worries: A meta-analysis of meta-worry in generalized anxiety disorder. Journal of Anxiety Disorders, 72, 102261.