Worden de Oranjes wijzer?

Het interessantst aan het tv-interview met Willem-Alexander en Máxima waren, wat mij betreft, de uitspraken die Willem-Alexander deed over het integratiedebat - niet zijn bekentenis dat hij een ceremonieel koningschap zou accepteren want daarmee zei hij slechts wat hij geacht werd te antwoorden.

Veel spannender vond ik de vraag hoe hij terugkeek op het interview dat hij in 2007, ter gelegenheid van zijn veertigste verjaardag, had gegeven. Hij had daarin onder andere gezegd dat het integratiedebat ‘scherp’ werd gevoerd en daarmee een ‘destructief’ karakter had gekregen.

Dat was een uitspraak die in het verlengde lag met datgene wat we van de Oranjes konden verwachten. Met name koningin Beatrix heeft zich politiek van een nogal links-progessieve kant laten zien. In navolging van haar echtgenoot, prins Claus, was zij een warm voorstander van een ouderwetse opvatting over ontwikkelingshulp. Ze was en bleef eurofiel. En de Oranjes betoonden zich warme voorstanders van de multiculturele samenleving. Máxima zei dat ‘de’ Nederlander niet bestond, en na de dood van Theo van Gogh bezocht Beatrix wel een moskee en Marokkaans koffiehuis, maar niet de familie en vrienden van Van Gogh. Beatrix is daarmee trouw gebleven aan waarden die zij vanaf het begin, in haar inhuldigingsrede en haar eerste Kersttoepsraak in 1980, heeft gepropageerd. Het verschil zit ‘m hierin dat die onderwerpen toen nog niet politiek geladen waren. Ontwikkelingshulp, Europa en de pluriforme samenleving waren toen nog onomstreden. Inmiddels zijn deze onderwerpen gepolitiseerd geraakt. Er zijn mensen, en zij vormen een niet onbelangrijk deel van de bevolking, die vragen stellen bij de effectiviteit van de traditionele vorm van ontwikkelingshulp, iets sceptischer zijn geworden over de zegeningen van de Europese integratie, en zich wel degelijk Nederlander voelen. Beatrix heeft zich nooit erg ingespannen om deze mensen duidelijk te maken dat zij ook hun koningin is. De vraag die dezer dagen op tafel komt – hoe komt het toch dat de kritiek op de monarchie niet meer van links komt en alleen in rechtse, behoudende kringen wordt geformuleerd? – is daarmee gemakkelijk te beantwoorden: links hoeft niet meer kritisch te zijn want de Oranjes zijn in hun politieke opvattingen een integraal onderdeel van het linkse, politiek-correcte establishment. Je vraagt je alleen nog maar af waarom zij zich deze sluipende vervreemding van hun traditionele achterban menen te kunnen veroorloven.

Of worden ze een beetje wijzer? In antwoord op de vraag van Mariëlle Tweebeke zei Willem-Alexander dat de woorden die hij in 2007 had gebruikt, hem nog altijd een juiste typering leken van het integratiedebat zoals dat de afgelopen tien jaar is gevoerd. Maar hij voegde er iets aan toe. Hij zei dat we uit een situatie kwamen waarin de dingen nooit benoemd mochten worden. Als gevolg daarvan was de pendule naar de andere kant doorgeslagen en was het debat zo ‘scherp’ gevoerd.

Mogen we in die woorden een erkenning beluisteren van de fout dat er op elke discussie over de schaduwkanten van de multiculturele samenleving veel te lang een taboe heeft gerust? Dat zou goed nieuws zijn.

Willem-Alexander zei in dit verband nog twee dingen. Ten eerste, dat het debat nu ‘realistisch’ was: de dingen mogen worden benoemd en we zijn op zoek naar oplossingen. Ten tweede, dat er in het recente verleden te weinig aandacht was geweest voor autochtonen die in de oude wijken in de knel waren gekomen, dat daar aandacht voor moest komen en dat hij en Máxima daar met hun Oranjefonds ook aandacht willen besteden.

Ook dat is winst, dunkt me, in het licht van de uitspraken van Beatrix. Laten we deze kleine stap op de weg van de vooruitgang met ingetogen vreugde begroeten.