Wij worden zuidelijker

Dat hoeft niet te verbazen. Voor de geldjongens is het nooit genoeg en in Londen en New York wordt al tijden aangedrongen op daadkracht van de Europese Centrale Bank, die eindelijk eens als lender of last resort moet gaan optreden. Dat mag officieel niet volgens de bestaande EMU-verdragen, waar Duitsland en Nederland zich aan vastklampen. Maar op Germaans verzoek moest de ECB ook 'onafhankelijk' zijn en het streven naar prijsstabiliteit voorop stellen. Er valt geen prijsstabiliteit meer te bewaren als de zuidelijke EMU-landen op omvallen staan, en er is geen 'stabiliteitscultuur' in Europa meer als de noordelijke en de zuidelijke landen als kemphanen tegenover elkaar staan. Dan is het simpel een kwestie van tijd voordat de ECB in actie komt, bijvoorbeeld door schuldpapier van de zuidelijke landen op te kopen, wat de laatste twee jaar al is gebeurd. Daar mogen Duitsland, Nederland en Finland dan wel tegen zijn, maar nood breekt wet en de ECB - waarin de zuidelijke natiestaten de noordelijke overstemmen - heeft een eigen verantwoordelijkheid. Daarbij heeft ook de bondsregering altijd laten weten alles te doen wat nodig is om de euro te redden. Alle speculatie, vooral in de Angelsaksische wereld, dat Duitsland uiteindelijk zelf uit de euro zal treden, is precies dat: speculatie, die van weinig kennis van de Europese verhoudingen getuigt.

Maar is het dan niet waar dat de EMU te grote culturele verschillen kent, vooral tussen het protestantse noorden en het katholieke zuiden, om houdbaar te zijn? Het zou kunnen, we zullen zien. Maar onoverbrugbaar hoeven die verschillen niet te zijn en het is heel wel mogelijk dat 'we' straks, als de stormen een beetje zijn gaan liggen en iedereen z'n knopen heeft geteld (en door z'n knopen heen is), ergens in 'het Europese midden' zijn uitgekomen. Ergens in België dus, waar ook de Europese hoofdstad Brussel ligt. De eurocrisis maakt ook duidelijk dat er een sterke 'europeanisering' gaande is, een 'europeanisering' die niemand vanwege diezelfde crisis echt bevalt, maar die feitelijk wel degelijk plaatsvindt. Bedenk ook dat de zuidelijke landen veel sneller zijn gemoderniseerd dan de noordelijke, die vijftig jaar geleden een voorsprong hadden, maar Europa liever op afstand hielden en niet meer het alleenrecht hebben op progressiviteit. Denk aan de Scandinavische landen. Landen als Spanje, waar ze ook al het homohuwelijk hebben ingevoerd (ongeveer even oud als de euro), hebben een razendsnelle ontwikkeling doorgemaakt, net als eerder Frankrijk en Italië. De culturele 'kloof' met de noordelijke helft van Europa is kleiner geworden, ook omdat de noordelijke landen op hun manier zijn verzuidelijkt.

Kijk naar Nederland, waar juist het katholieke zuiden van z'n ankers is geslagen en zich veel 'Europeser' is gaan gedragen. In Frankrijk en Italië gingen de mannen al nooit naar de kerk, en in België plegen ze zulke geloofsactiviteiten met een bezoek aan het café te combineren. Die inhaalslag hebben wij in Nederland nu ook gemaakt, waarbij de hele (linkse) kerk in één moeite door is losgelaten. Wij hebben nu ook een stikgezellige terrasjescultuur, en rechts-populisten die ze in Frankrijk, Oostenrijk, Italië en België al eerder hadden. Er is geen enkele reden om aan te nemen waarom de diverse Europese landen cultureel niet naar elkaar zouden kunnen toegroeien. Sterker, dat doen ze ook, en allerlei moderniseringsfenomenen (zoals mobiel bellen of popmuziek) zijn in Italië niet anders dan in Finland. Het hele idee dat Europa alleen kan slagen als het naar Duits model wordt ingericht, berust op een misverstand, op het cliché dat de Duitsers altijd star en rigide zijn en met de zweep klaar staan. Die (Pruisische) Duitsers zijn afgeschaft en bestaan niet meer. De Duitsers van vandaag zijn 'Europeser' geworden, en hebben veel van hun protestantse zwaarmoedigheid verloren. De zuidelijke cultuur is voor eigentijdse hedonisten (en dat zijn wij allemaal) veel aantrekkelijker en biedt ook meer ruimte om allerlei cultuurverschillen onder één dak te verenigen. Dat was ooit de katholieke kerk. Wie weet wordt het straks de Europese Centrale Bank, vol afgemeten bankiers uit Latijnse landen die om hun 'Duitse' discipline worden geprezen en alles zullen doen om de Europese kudde bijeen te houden. Met Mario Draghi in Frankfurt en Joseph Ratzinger in Rome is Europa al een heel eind op weg.