Wat te doen voor een goed pensioen

Helaas, niks rustig uitbollen richting het jaareinde met een rozig gevoel.

Er gebeurt vanalles in de (wereld)economie en op de financiële markten. Waarover deze week te schrijven? De olieprijs gaat omlaag, de waardes van valuta uit Rusland en diverse opkomende landen dalen scherp en ook de aandelenmarkten krijgen ferme klappen. Mocht u door de daling van onze AEX met een gevoel van sterk verminderd welbehagen de kerstdagen ingaan, kijk voor de grap even naar de beurs van Dubai. Daar zijn de koersen in een maand met meer dan 30 procent onderuit gegaan. U voelt zich weer een stuk beter.

Wie weet voelt u zich ook beter in de wetenschap dat er een nieuw Financieel Toetsingskader (FTK) is voor onze pensioenen. Het werd op de late avond van 16 december door de Eerste Kamer goedgekeurd. Dat FTK, zo is de bedoeling, gaat ons pensioenstelsel stabieler maken. Zoals bekend sparen en beleggen wij collectief voor de oude dag.

De gezondheid van de pensioenfondsen wordt vastgesteld door de waarde van de beleggingen te relateren aan de toekomstige verplichtingen in de zogenaamde dekkingsgraad. Met de ontwikkeling op de markten zoals we die in de afgelopen weken zien gaat die dekkingsgraad omlaag. Maar wie weet is de paniek van nu overdreven en herstellen koersen en dus dekkingsgraden zich snel.

Zo kan de dekkingsgraad en dus de uitvoering van pensioenfondsen aangaande uitkeringen, indexatie en premiebetaling als een jojo op en neer gaan. Eén van de aspecten van het FTK is dat de dekkingsgraad voortaan wordt vastgesteld als een gemiddelde op jaarbasis. En daarmee is er minder gevoeligheid voor dagkoersen en de waan van de dag.

Maar we blijven dus sparen en beleggen voor ons pensioen en daarmee blijft de afhankelijkheid van de ontwikkeling op de financiële markten. Die zou kleiner zijn als je overstapt op een omslagstelsel. Er wordt vaak smalend gedaan over landen waar de pensioenuitkeringen rechtstreeks via de belastingen lopen. Die hebben 'niets' geregeld voor later zo wordt dan gezegd. Die hebben niet braaf gespaard zoals wij. Lees verder op pagina twee.

Maar de verschillen tussen een omslagstelsel en ons kapitaaldekkingsstelsel zijn uiteindelijk minder groot dan vaak wordt gedacht zoals ik ooit eerder schreef.

Natuurlijk, op individueel niveau kun je sparen voor later door geld in aandelen te beleggen of op een spaarrekening te zetten. Op macro niveau gaat dat een stuk lastiger. Hoe de financiering van pensioenen ook is geregeld, met pensioen zijn betekent gewoon dat je vanaf een bepaalde leeftijd aanspraak maakt op een deel van de productie van anderen.

Ook bij een kapitaaldekkingsstelsel is een fatsoenlijk pensioen alleen te realiseren als er voldoende output geleverd wordt door de werkenden van dat moment. In die zin ben je met een kapitaaldekkingsstelsel dus niet beter voorbereid op de naderde vergrijzingsgolf dan met een omslagstelsel. Tenzij je met de nationale besparingen in het buitenland spullen kunt kopen die daar gemaakt worden natuurlijk. Maar als ook in het buitenland de vergrijzing toeslaat en output onder druk staat lost dat niets op.

Als samenleving echt collectief sparen voor later kan dan alleen als we nu al magazijnen gaan volleggen met incontinentieluiers en andere goederen die we straks hard nodig hebben. Een fysieke voorraad aanleggen zoals eekhoorntjes doen om de winter door te komen. Dat zou een oplossing kunnen zijn, maar ik zie het niet snel gebeuren. Een betere oplossing is natuurlijk de vergrijzing het hoofd te bieden met een stijging van de productiviteit van de resterende werkenden. En daarbij zouden we de robots die nu door velen gevreesd worden nog wel eens goed kunnen gebruiken.