Waarom wij arm worden

Westerlingen werken gewoon niet hard genoeg. Dat is een enigszins vervelende conclusie van een vandaag gepubliceerd onderzoek dat stelt dat wij een streven naar materiële welvaart hebben opgegeven voor een streven naar immateriële zaken. Of dat laatste streven ons arbeidsethos zo enorm zou moeten ondermijnen vraag ik me af. Het probleem ligt ergens anders.

Nederlanders werken weinig. Dat komt vooral doordat het urengemiddelde omlaaggehaald wordt door vrouwen die zo graag parttime willen werken en mannen niet meer willen werken. Sterker nog, mannen willen graag 'thuis bij de kinderen' zijn. Dat noemen de onderzoekers het Wouter Bos-effect. Volgens mij kunnen we beter spreken van het Joke Smit-effect.

De moderne westerling zou meer tijd willen besteden aan vrienden, familie en vrije tijd. Volgens de onderzoekers, twee sociologen, zou dat komen doordat een hogere welvaart leidt tot minder arbeidsethos. Want als je die Jaguar XJR hebt, is het leuker er met vrienden en familie in te rijden dan nog harder te werken zodat je een tweede kunt aanschaffen. Klinkt redelijk.

Maar waar het met onze arbeidsethos werkelijk misging is tijdens en na de zogenaamde 'culturele revolutie' van de jaren zestig. Toen werden ideeën over werken veel belangrijker dan het werken zelf. Mannen en vrouwen moesten bijvoorbeeld niet alleen gelijke kansen krijgen, nee, mannen en vrouwen moesten gelijk worden. Dat betekent dus dat werkende mannen pas deugdelijke mannen zijn als zij werkende huisvaders zijn. Vrouwen moesten daarnaast parttime aan de slag gaan. Smit pleitte zelfs voor de vijfurige werkdag. Als ideeën over geldverdienen het verdienen zelf op een tweede plan zetten, gaat het mis. Ideeën verdienen op zichzelf geen geld en gaan pas een bepalende rol spelen als er al een flinke welvaart is.

Voeg daaraan een algehele achterdocht tegen geld verdienen toe en je hebt een klimaat waarin politieke geëngageerdheid als veel belangrijker wordt beschouwd dan geld verdienen. Als je alleen maar brabbelt over 'rechtvaardigheid', 'feminisme' en het komische duo 'eerlijk & sociaal', dan vergeet je om en passant geld te verdienen. Het is de luxe van het geld die ons ertoe in staat stelde het te criminaliseren.

Het Westen wordt een pijnlijke exemplificatie van wat de grote historicus Jan Romein de 'Wet van de remmende voorsprong' noemde. Kunnen we dat mooi aan onze kleinkinderen uitleggen.